RG No :29136-RG T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /2738 -K.T: 16.07.2014

56.Sözleşme metni ile AİHM kararlarından ortaya çıkan ve adil yargı­lanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, esasen Anayasa’nın 36. maddesinde yerverilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36.maddesi uyarınca inceleme yaptığı bir çok kara­rında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. Maddesive AİHM içtihadı ışığında yorum­lamak suretiyle, gerek Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yeralan gerek AİHM içti­hadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke vehaklara, Anaya­sa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir (B. No: 2012/13,2/7/2013, §38).

62.Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, me­deni hakve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağ­lanması gerekir. Hukuksisteminde yer alan mevzuat hükümleri gereğince “kamu hukuku” alanına dâhil olan, ancak sonucu itibarıyla özel nitelikteki haklar ve yükümlülükler üzerinde belirleyici olan uyuşmazlıkları konu alan davalar da,Anayasa’nın 36.maddesi ve Sözleşme’nin 6.maddesinin koruması kapsamına girmektedir. Bu anlamda, belirtilen düzenlemelerde yer verilen gü­venceler, başvurucunun haklarına zarar verdiği iddia edilen idari bir karar aley­hine açılan davalara da uygulanacaktır. Başvuruya konu sürecin, 5233 sayılı Ka­nun kapsamında ileri sürülen bir tazmin talebine ilişkin olduğu görülmekle, me­deni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılamanın söz konusu olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/1198, 7/11/2013, §44).

63.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı ka­rara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olmakla beraber, bazı özel durumlarda girişimin niteliği göz önünde tutularak uyuşmazlığın ortaya çıktığı daha önceki bir tarih başlangıç tarihi olarak kabul edilebilmektedir Somut başvuru açısından benzer bir durum söz konusu olup, makul süre değerlendirmesinde nazara alınacak za­man diliminin başlangıç tarihi, başvurucu tarafından 5233 sayılı Kanun kapsa­mında tazminat talebinin Komisyona iletildiği 3/1/2006 tarihidir (B. No: 2012/1198, 7/11/2013, § 45). Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihi olup, somut başvuru açı­sından bu tarih, Komisyon karan aleyhine başlatılan yargısal süreçte verilen ni­hai karar olan, başvurucunun karar düzeltme talebinin reddine dair Danıştay 15. Dairesinin E.2012/10867, K.2012/14757 sayılı karar tarihi olan 25/12/2012 tari­hidir.

65.İdari karar alma ve yargılama sürecinin uzamasında yetkili makam­lara atfedilebilecek gecikmeler, işlemlerin süratle sonuçlandırılması husu­sunda gerekli özenin gösterilmemesinden kaynaklanabileceği gibi, yapısal so­runlar ve organizasyon eksikliğinden de ileri gelebilir. Zira Anayasa’nın 36. maddesi devlete, hukuk sisteminin, idari başvuruları ve davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşul­larını yerine getirebilecek biçimde düzenlenmesi sorumluluğunu yüklemek­tedir (B. No:2012/13, 2/7/2013,§ 44). Bu kapsamda, personel ve yargıç sayı­sındaki yetersizlik ve iş yükü yoğunluğu nedeniyle yargılamada makul sürenin aşılması durumunda da yetkili makamların sorumluluğu gündeme gelebil­mektedir (B. No:2012/1198, 7/11/2013, §55).

66.Bununla birlikte, idari veya yargısal bir karar organına yapılan baş­vuru sayısında öngörülemeyecek düzeyde geçici ve olağanüstü bir artış olması nedeniyle,başvuruların birikmesine bağlı olarak meydana gelen gecikmelerin, zamanında ve yeterli tedbirlerin alınması koşuluyla, makul sürede yargı­lanma hakkı açısından devletin sorumluluğunu doğurduğu söylenemez (B. No:2013/3007,6/2/2014, § 61-62).

RG No :29136-RG T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /5274-K.T: 16.07.2014

95.Makul sürenin hesaplanmasında sürenin başlangıcı, başvurucunun daha önce yakalanıp gözaltına alındığı durumlarda bu tarih, doğrudan tutuk­landığı durumlarda ise tutuklama tarihidir. Sürenin sonu ise kural olarak ki­şinin serbest bırakıldığı tarihtir. Ancak kişinin, tutuklu olarak yargılanmakta olduğu davada mahkumiyetine karar verilmiş ise mahkûmiyet tarihi itibarıyla da tutukluluk hali sona erer (B. No: 2012/237, 2/7/2013, §66).

116.Anayasa’nın 36. maddesi ile kişilere, medeni hak ve yükümlülükler ile ilgili uyuşmazlıklar yanında, cezai alanda yöneltilen suçlamaların da {suç isnadı) makul sürede karara bağlanmasını isteme hakkı tanınmıştır. Suç is­nadı, bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlar tarafından bildirilmesidir (B. No: 2013/695,9/1/2014, § 32). AİHM, kişiye cezai alanda yöneltilen suçla­manın suç isnadı niteliğinde olup olmadığının tespitinde; iddia olunan fiilin ulusal hukuktaki tasnifini, fiilin gerçek niteliğini, fiil için öngörülen cezanın niteliği ve ağırlığını incelemektedir (Bkz: Sergey Zolotukhin/Rusya, B. No: 14939/03, 10/02/2009, § 53 ve Engel ve Diğerleri, B. No: 5100/71, 5101/71, 5102/71, 5354/72,5370/72, 8/6/1976, § 82). Ancak isnat olunan suç, ceza ka­nunlarında nitelendirilmiş ve yargılama aşamasında ceza hukukunun kural­ları uygulanmış ise, ayrıca bir uygulanabilirlik incelemesi yapılmaksızın ken­diliğinden Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasının kapsamında bireysel başvuru konusu edilebilir (B. No: 2013/695,9/1/2014, § 32).

121.Yargılama sürecinin uzamasında yetkili makamlara atfedilecek ge­cikmeler, yargılamanınsüratlesonuçlandırılmasıhususunda gerekliözenin gös­teri I memesinden kaynaklanabileceği gibi, yapısal sorunlar ve organizasyon ek­sikliğinden de ileri gelebilir. Zira Anayasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi, hukuk sisteminin, mahkemelerin davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimde düzenlenmesi sorumluluğunu yüklemektedir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 44). Bu kapsamda, yargı sisteminin yapısı, mahkeme ka­lemindeki rutin görevler sırasındaki aksamalar, hükmün yazılmasındaki, bir dosyanın veyabelgenin bir mahkemeden diğerine gönderilmesindeki ve raportör atanmasındaki gecikmeler, yargıç ve personel sayısındaki yetersizlik ve iş yükü ağırlığı nedeniyle yargılamadamakul sürenin aşılması duru­mundadayetkili makamların sorumluluğu gündeme gelmektedir (B. No: 2012/1198,7/11/2013, § 55).

122.Ancakyargılama süresinin uzunluğunun tespiti açısından da­vanın karmaşıklığı, davadaki sanık sayısı, atılı suçun vasıf ve mahiyeti, yargı­lamanın kaç dereceliolduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama süre­cindeki tutumu gibi hususların da göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

129.Dava dosyasınınincelenmesinde derece mahkemesinin yargı­lama faaliyetlerinde hareketsiz kalınan bir döneminin bulunmadığı, yargı mercilerineatfedilebilecek bir kusurun olmadığı ve gerekli özenin gösterildiği görülmüştür. Yargılamasüresinin makul olup olmadığının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerekendavadaki sanık sayısı, dosyada birleştirme kararı verilip verilmediği, davanın karmaşıklığı,atılı suçun vasıf ve mahiyeti, isnat olunan suçun organize suç olup olmaması gibi unsurlarbir bütün olarak değerlendirildiğinde somut başvuru bakımından yargılama süresinin makulol­duğu görülmektedir.

130.Açıklanan nedenlerle, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan “makul sürede yargılanma hakkının ihlal edilmediğine karar verilmesi ge­rekir.

RG No :29136-RG T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /1326-K.T: 17.07.2014

47.Adil yargılanma hakkı Devlete uyuşmazlıkların makul süre içinde ni­haiolarak sonuçlandırılmasını garanti edecek bir yargı sistemi kurma ödevi yükler. İş akdininişveren tarafından haksız yere feshedildiğini düşünen bir çalışanın, bu işlemin hukukauygunluğu hakkında kısa sürede bir yargı kararı verilmesinde önemli bir kişisel yararı bulunmaktadır. Zira işten çıkarılmak su­retiyle geçim kaynağını kaybeden bir bireyin hukuki durumunun ivedilikle açıklığa kavuşturulması gerekir. Bir birey, geçim kaynağı olmaksızın hukuki durumunun uzun süre belirsiz bırakılması halinde, bu durumdan olumsuz etkile­necektir. Bu nedenle iş uyuşmazlıklarının ivedilikle çözülmesi hususunda yargı organlarının özel bir itina göstermesi gerekir (B. No: 2013/772, 7/11/2013, § 59).

48.Makul süre incelemesinde; yargılamaya intikal eden maddi vakıalar ve ispat araçlarından oluşan dava malzemesinin veya uygulanacak hukuk ku­rallarının karmaşıkolması; tarafların genel olarak yargılama sürecindeki tutumu, yargılama sürecinin uzamasındaki etkisi ve usuli haklarını kullanır­ken gereken dikkat ve özeni gösterip göstermedikleri; yargı makamları ya­nında dava süreciyle ilgili kamu gücü kullanan tüm devlet organlarına atfedi­lebilir yapısal sorunlar ve organizasyon eksikliğinden kaynaklanan bir ge­cikme olup olmadığı ve yargılamanın süratle sonuçlandırılması hususunda ge­rekli özenin gösterilip gösterilmediği; başvurucu için hukuki korumanın bir an önce gerçekleştirilmesindeki yararının ne olduğu gibi davanın niteliği ve niceliğine ilişkin birçok hususunbirliktedeğerlendirilerekkarar verilmesigerekmektedir(B.No: 2013/772, 7/11/2013, §49).

54.Başvurunundeğerlendirilmesineticesinde,başvuruyakonufesheiti­raz davası; hukuki meselenin çözümündeki güçlük, maddi olayların karmaşık­lığı, delillerintoplanmasında karşılaşılan engeller, taraf ve tanık sayısı gibi kri­terler dikkate alındığındakarmaşık olmaktan uzaktır. Başvurucunun tutum ve davranışlarıyla ve usuli haklarınıkullanırken özensiz davranmasıyla yargıla­manın uzamasına sebep olduğu da söylenemez.Sonuç olarak iş ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıkların özellikle de işe iade talebini içeren fesheitiraz davalarınınniteliği, başvurucuaçısından taşıdığıdeğer ve başvurucunundavadaki menfaati dikkate alındığında, 3 yıl 4 ay gibi bir sürenin makul olmadığı aşikârdır.

59.Başvurucu uğradığı haksızlık nedeniyle mahrum kaldığını iddia ettiği 22 yıllık kıdem tazminatı ile uzun yargılama nedeniyle kaybettiği 3 yıllık gelir kaybı karşılığıtazminat talep edilmişse de başvurucunun makul süre dışındaki şikâyetleri kabul edilemezbulunmuştur. Başvuruda Anayasa’nın 36. maddesinin ihlal edildiği tespit edilmiş olmaklaberaber, tespit edilen ihlalle iddia edilen maddi zarar arasında illiyet bağı bulunmadığıanlaşıldığından, başvurucunun maddi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

RG No :29064 -RG.T. : 18.07.2014

B.No : 2013 / 2294-K.T: 08.05.2014

57.Anayasa Mahkemesinin bu başvuruya benzer başka başvurularla ilgili daha önce verdiği kararlarda (B. No: 2013/3007, 2013/3008, 2013/3202 ve 2013/3309, 6/2/2014),bu konuda gereken çabanın gösterilmesi ve zamanında yeterli önlemlerin alınması koşuluyla, geçici olarak iş yükünde meydana gelen olağanüstü artıştan kaynaklanan belli bir süreye kadar yaşanan gecikmeler­den devletin sorumluluğunun ortaya çıkmayacağı, ancak bu tarz gecikmelerin yapısal bir soruna dönüşmesi ve halihazırda uygulanan yöntemlerin yetersiz hale gelmesi durumunda devletin, yaşanan gecikmelerden sorumlu hale gele­ceği kabul edilmiştir (B, No: 2013/3007,6/2/2014, §§ 65-67).

58.Yukarıda belirtilen ilkeler çerçevesinde, 5233 sayılı Kanun uyarınca uğranılan zararların giderimi için oluşturulan idari başvuru yolunda iş yü­kündeki artış geçici olup her bir başvurunun karara bağlanmasında yaşa­nan gecikmelere ilişkin makul süre değerlendirmesi yapılırken bu olgunundikkate alınması gerektiği görülmektedir. Budurumda, yaşanan gecikmelerin makul sürede yargılanma hakkının ihlaline yol açıpaçmadığı konusunda bir ka­rara varabilmek için 5233 sayılı Kanunla kurulan bu sisteminetkilibir şekilde işlemesinoktasında yetkilikişilerin yeterliçabayı gösteripgöstermediklerinin ve gerekli önlemleri alıp almadıklarının ortaya konulması gerekmektedir.Ancak bu değerlendirme yapılırken elbette ki, uğranıldığı ileri sürülen maddi zararların tazmini amacıyla yapılan idari başvurunun ve idari dava yo­luna başvurulması halindeyargılama sürecinin kesinleşmesine kadar geçen toplam sürenin çok uzun olmaması, diğerbir ifadeyle, bazı nedenlerle makul kabul edilebilecek gecikmelerin başvurucuların makulsürede yargılanma haklan açısından belirli bir sınırının bulunduğunun kabul edilmesigerekir.

59.5233 sayılı Kanun kapsamında yapılan başvurularda bu kanun kapsa­mında kurulan komisyonların anılan Kanun’un 7. ve 8. maddeleri uyarınca karşı­lanacak zararlarıtespit ettiği, bu kapsamda, her bir başvuruda yapılan talebe bağlı olarak, uğranılan zararlarıntespiti amacıyla keşifler yaptığı, ayrı ayrı ziraat, kadastro, inşaat vb. teknik bilirkişi raporlarıaldığı, başvurucuların taşınmazları­nın değerini ve bu taşınmazlardan tarım arazisi niteliğindeolanlarının özellikle­rine (yetişen tarla bitkisi, endüstri bitkisi, sebze, meyve ağacı olmasına)bağlı olarak gelirlerini hesapladığı görülmektedir. 360.000’in üzerinde başvuru için çokdeğişken ve ayrıntılı hesaplamalar yapılmak suretiyle her bir başvurucunun zararlarınıntespiti amacıyla yürütülen bu işlemlerin komisyonlar açısından ol­dukça karmaşık ve zamanalıcı olduğu ortadadır (B. No: 2013/3007,6/2/2014, § 69).

60.Bu konuda daha önce yapılan başvurular kapsamında yapılan incele­melerde görüldüğü üzere komisyonlara, belli bir dönem çok yoğun başvuru ya­pılmış ancak belirli birtarihten sonra (30/5/2008) başvuru sayısında çok sı­nırlı bir artış gerçekleşmiştir. Komisyonlar bu tarihten sonra mevcut başvuruların karara bağlanması için çalışmaktadırlar. Başvuru sayısının çok yüksek olduğu dönemlerde Batman ve Siirt örneklerinde görüldüğüüzere (B. No: 2013/3007, 6/2/2014, § 70, B. No: 2013/2625, 8/5/2014, § 73) illerde kurulankomisyonların sayısının arttırıldığı, iş yükünün erimesi sonrasında bu sayının düşürüldüğüve işi biten komisyonların kapatıldığı görülmektedir. Hem ülke genelinde hem de Siirt,Batman ve Diyar­bakır illerinde komisyonlarda karara bağlanmamış başvuruların sayısınabakıl­dığında çok az sayıda başvurunun kaldığı anlaşılmaktadır.

61.Ülke genelinde ve Diyarbakır ilinde karara bağlanan başvuru sayısı ve her bir başvuru kapsamında ayrı ayrı yürütülmesi gereken işlemler göz önünde bulundurulduğundakomisyonların çok yoğun bir şekilde çalıştıklarının kabulü gerekmektedir. Komisyonlarınoluşumunu düzenleyen5233sayılıKanun’un4.maddesinde belirtildiğiüzere,bukomisyonların yürüttüğü işlemleri yerine geti­rebilmek için sadece belirli niteliklere sahipkişilerin komisyon üyesi olabilmesi ve bu komisyon üyelerinin yan zamanlı görev alankamu görevlileri oldukları dikkate alındığında bir il içinde kurulan komisyon sayısının belirlibir sayının üzerinde arttırılması da mümkün görünmemektedir (B. No: 2013/3007, 6/2/2014,§72).2013/3309, 6/2/2014).68.Anayasa Mahkemesinin bu konuda verdiği kararlarda idari başvuru sürecinde komisyonlarda incelenen toplam başvuru sayısı, komisyonda her bir başvuru kapsamındayürütülen keşif, bilirkişi raporları alınması vb. faaliyetlerin bütünü düşünüldüğünde detaylıhesaplamalar yapılmasının gerekmesi ve işlem­lerin karmaşık olması, söz konusu başvurularöncesi çok sayıda başvuru yapıl­ması ve bunların karara bağlanması ve bunların yanı sırayargılama sürecinin göreceli olarak kısa bir süre içerisinde ilk derece, temyiz ve karardüzeltme aşa­malarından geçerek kesinleşmesi gibi davanın tüm koşulları dikkate alınaraktop­lamda 8 yılın altında gerçekleşen başvuruların karara bağlanma süresinin makul süredeyargılanma hakkınınihlaline yol açmadığısonucuna ulaşılmıştır (B. No:2013/3007,2013/3008, 2013/3202 ve

RG No :29028 -RG.T. : 12.06.2014

B.No : 2013 /4785 -K.T: 15.04.2014

41.Makul sürede yargılanma hakkının amacı, tarafların uzun süren yargı­lama faaliyeti nedeniyle maruz kalacakları maddi ve manevi baskı ile sıkıntılar­dan korunması ileadaletingerektiği şekilde teminivehukukaolaninancınmu­hafazasıolup,hukukiuyuşmazlığın çözümünde gerekli özenin gösterilmesi ge­reği de yargılama faaliyetindegözardı edilemeyeceğinden, yargılama süresinin makul olup olmadığının her bir başvuruaçısından münferiden değerlendirilmesi gerekir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 40).

42.Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamlarınyargılamasürecindekitutumuvebaşvurucunundavanınhızlasonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın sü­resinin makul olupolmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13,2/7/2013, §§41^5).

43.Ancak, belirtilen kriterlerden hiçbiri makul süre değerlendirmesinde tek başına belirleyici değildir. Yargılama sürecindeki tüm gecikmelerin ayrı ayrı tespiti ile bukriterlerin toplam etkisi değerlendirilmek suretiyle, hangi un­surun yargılamanın gecikmesiaçısından daha etkili olduğu saptanmalıdır (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 46).

44.Yargılama faaliyetinin makul sürede gerçekleşip gerçekleşmediği­nin saptanmasıiçinöncelikleuyuşmazlığıntürünegöredeğişebilen,başlangıçvebitiştarihlerinin belirlenmesi gereklidir.

45.Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvurukonusu olayda,sebepsiz olarak vekâlettenazledilmevevekâletücretinin ödenmemesi üzerine, vekalet ücretininödenmesi amacıyla açılan ala­cak davasında,18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı mülga Hukuk Usulü Muhakeme­leri Kanunu’nda ve 6100sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütü­len somut yargılama faaliyetinin,medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama olduğunda kuşku yoktur (B. No:2012/13,2/7/2013, §49).

46.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde,süreninbaşlangıcıkuralolarak,uyuşmazlığıkarara bağlayacakyargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tariholup, bu tarih somut başvuru açısından 22/3/2005 tarihidir.

47.Davanın ikame edildiği tarih ile Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuruların incelenmesi hususundaki zaman bakımından yetkisinin başla­dığı tarihin farklı olmasıhalinde dikkate alınacak süre, 23/9/2012 tarihinden sonra geçen süre değil, uyuşmazlığınbaşlangıç tarihinden itibaren geçen sü­redir (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 51).

49.Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, yargılamanın konusu, sebepsiz olarak vekâletten azledilme ve vekâlet ücretinin ödenmemesi nedeniyle vekâletücretinin tahsili istemine ilişkindir.Mahkemece, 22/3/2005havale tarihli dilekçe ileyargılamasına başlanıldığı anlaşılan davanın tensip zap­tının tanzimi sonrasında, yargılamasürecinde birçok duruşma yapılmış olup, be­lirtilen celseler arasında genellikle 2,5 aylıksürelerin bulunduğu anlaşılmıştır.

60.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvuruya konu yargı­lamanın konusu ve taraf sayısı dikkate alındığında karmaşık bir niteliğe sa­hip olmadığı, ancak yargılama sürecindeki gecikmeler ayrı ayrı değerlendiril­diğinde, yazılı yargılama usulünde tatbiki gereken yargılamayı hızlandırıcı niteliğe sahip özel usul hükümlerine riayet edilmediği ve verilen ara kararların birçoğunda yapılması gereken işlemlerin uzun sürelerle yerine getirilmediği anlaşılmaktadır.

61.Başvuruya konu yargılama sürecine bütün olarak bakıldığında, davanın açıldığı 22/3/2005 tarihinden itibaren, Yargıtay 13. Hukuk Dairesince onama tarihi olan 16/4/2013 tarihine kadar 8 yıl 1 ay 24 gün devam eden yargı­lama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

62.Açıklanan nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde gü­vence altına alman makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.

RG No :29022 -RG.T. : 06.06.2014

B.No : 2013 /5881 -K.T: 03.04.2014

32.Adil yargılanma hakkı Devlete, uyuşmazlıkların makul süre içinde ni­hai olarak sonuçlandırılmasını garanti edecek bir yargı sistemi kurma ödevi yük­ler. İş kazasısonucu yaralanan bir çalışanın, bu fiil sonucu ortaya çıkan zararının karşılanması için derhalbir yargı karan verilmesinde önemli bir kişisel yararı bulunmaktadır. Zira çalışma gücünükısmen veya tamamen kaybedenbir bireyin hukuki durumununivedilikleaçıklığakavuşturulması gerekir. Çalışanın, geçim kaynağı olmaksızın hukuki durumunun uzun sürebelirsiz bırakılması halinde, çalışan bu durumdan olumsuz etkilenecektir. Bu nedenle kazasonucu meydana gelen zararların derhal tazmin edilmesinde ve bu uyuşmazlıkların ivedilikle çözülmesi hususunda yargı organlarının özel bir itina göstermesi gerekir.

34.Basit yargılama usulü, 6100 sayılı Kanun’un 316. maddesinde yer alan davalar ile kanunlarda açıkça belirtilen bazı davalarda uygulanan ve yazılı yargılama usulünden daha basit ve çabuk işleyen, daha kısa bir incelemeye ihti­yaç duyan ve daha kolaybir inceleme ile sonuçlandırılabilecek dava ve işler için kabul edilmiş bir yargılama usulüdür (B. No: 2013/772, 7/11/2013, § 65).

38.Davanın ikame edildiği tarih ile Anayasa Mahkemesinin bireysel baş­vuruların incelenmesi hususundaki zaman bakımından yetkisinin başladığı tari­hin farklı olmasıhalinde dikkate alınacak süre, 23/9/2012 tarihinden sonra geçen süre değil, uyuşmazlığınbaşlangıç tarihinden itibaren geçen süredir (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 51).

39.Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul süredeyargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını içeren baş­vuruların yargılama faaliyetinindevamı sırasında da yapılabilmesi olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacaksürenin bitiş anı başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 52).

44.Başvurucunun,çalıştığısırada işkazasısonucu yaralanmasınedeniyle uğradığı zararın tazmini amacıyla açtığı davada yargılamanın halen devam ettiği ve Adli TıpKurumu Genel Kurulu raporunun beklendiği, duruşmanın 9/6/2014 tarihine ertelendiğianlaşılmıştır. Davanın açıldığı1/7/2005 tarihinden itibaren bireysel başvurunun kararabağlandığı tarihe kadar, 8 yıl 9 ay 2 gündür yargıla­manın devam ettiği belirlenmiştir.

45.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvuruya konu tazminat davası; hukuki meselenin çözümündeki güçlük, maddi olayların karmaşıklığı, delillerintoplanmasında karşılaşılan engeller, taraf sayısı gibi kriterler dikkate alındığında karmaşıkolmaktan uzaktır. Başvurucunun tutum ve davranışlarıyla ve usuli haklarını kullanırkenözensiz davranmasıyla yargılamanın uzamasına önemli ölçüde sebep olduğu da söylenemez.

47.Belirtilen nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde gü­vence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.

RG No :28996 -RG.T. : 10.05.2014

B.No : 2013 /1780 -K.T: 20.03.2014

53.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, süreninbaşlangıcıkuralolarak,uyuşmazlığıkarara bağlayacakyargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tariholup, bu tarih somut başvuru açısından 20/6/2011 tarihidir. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğuzaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargı­lamanın sona erme tarihi olup, bu tarihmevcut başvuru açısından Yargıtay 18. Hukuk Dairesinin E.2012/15374, K.2013/668 sayılı,karar düzeltme talebinin reddine dair ilam tarihi olan 21/1/2013 tarihidir (B. No. 2012/13,2/7/2013, § 52).

56.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvuruya konu yargıla­manın konusunun iki adet kat malikleri kurulu kararının iptali talebi olduğu, ilgili site yönetimialeyhine açılan davada kat maliklerinin bu haklarını tespite yarayan evrakın tapu sicilmüdürlüğünden talep edildiği ve yargılama sürecinde tensip zaptı sonrasında iki celseyapılarak uyuşmazlığın sonuçlandırıldığı, ilk derece mahkemesi nezdinde ve kanun yoluincelemesinde geçen toplam bir yıl yedi ay­lık yargılama sürecinde, başvurucu tarafındanMahkeme hâkimine hitaben ke­şide ve tebliğ edilen ihtarname üzerine verilen çekinme kararının neticelendiril­mesi hususunda dört aylık bir zaman diliminin geçtiği görülmektedir. Yargılamanın iki adet kat malikleri kurulu kararının iptali istemiyle açı­lan bir dava olmasına bağlı olarak uygulanması gereken usul hükümleri de nazara alındığında, söz konusu iki dereceli yargılama prosedüründe geçen bir yıl yedi aylık yargılama süresinin makul süreyi aşmadığı ve başvuruya konu uyuşmazlığın yargılama makamlarının tutumu nedeniyle geciktirildiği iddiasının açıkça dayanaktan yoksun olduğu anlaşılmaktadır.

RG No :28996 -RG.T. : 10.05.2014

B.No : 2013 /3442 -K.T: 20.03.2014

39.Kanun koyucu iş hukukunun çalışanı koruyucu niteliğini ve iş davala­rının özelliklerini dikkate alarak genel mahkemeler dışında özel bir iş yargıla­ması sistemioluşturmuş ve iş davalarının konunun uzmanı mahkemelerce müm­kün olduğunca hızlı, basitve ucuz bir biçimde sonuçlandırılmasını amaçlamıştır. Bu doğrultuda 5521 sayılı Kanun’da,yazılı yargılama usulüne göre daha çabuk sonuçlanması amacıyla iş mahkemelerinde sözlüyargılama usulünün uygulana­cağıöngörülmüşvebaşvurucununaçtığıhizmet tespitidavasında da bu hüküm uyarınca, 6100 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarih olan 1/10/2011 tarihine kadar 1086 sayılı mülga Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 473 ila 491. maddelerinde düzenlenen sözlü yargılama usulü uygulanmıştır.

40.İş uyuşmazlıklarının daha çabuk sonuçlanması amacıyla kabul edilen sözlü yargılama usulünde, mülga 1086 sayılı Kanun’un sistemine göre davanın kural olarak üçduruşmadatamamlanması gerekmektedir. Bu usulde davalı için bir cevap süresiöngörülmemiş olup, davalı esasa ilişkin cevaplarını en geç ilk oturumda sözlü olarakbildirebilmektedir.Yine buusuldekuralolarak taraf­larınilk duruşmada delillerinigöstermeleri gerekmektedir. Bunun mümkün ol­maması halinde hâkim taraflara delillerinigöstermeleri için süre vermektedir. Taraflar tahkikat safhası bitinceye kadar iddia vesavunmalarınıispatiçin yenidelilgösterebilmektedirler.İkinciduruşmada delillerinincelenmesinden sonra hâkim taraflara tahkikat sonucu hakkında bir layiha sunmaları içinsüre verme­mişse sözlü yargılama safhasına geçilmekte ve bu safhada kural olarak taraflaraikişer defa söz verdikten sonra hükmün tefhimi için yeni bir duruşma günü be­lirlemektedir.

41.Bunun yanında 6100 sayılı Kanun’un 30. maddesinde uyuşmazlıkların makul sürede çözümlenmesi gerektiği belirtilmiş, bu amaçla 6100 sayılı Ka­nun’un 447. Maddesiyledaha önce yürürlüğe girmiş olan kanunlarda yer alan sözlü ve seri yargılama usullerikaldırılmış ve bunun yerine iş hukuku uyuşmaz­lıklarına da uygulanmak üzere basityargılama usulü getirilmiştir. Bu durumda hizmet tespiti davalarında takip edilmesi gerekenyargılama usulü de 6100 sa­yılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 1/10/2011 tarihinden itibarenbasit yargılama usulü olmuştur (B. No: 2013/772, 7/11/2013, § 64).

42.Somut başvuruda makul süre incelemesi yapılırken hizmet tespiti da­vasının başvurucu için taşıdığı değer ve başvurucunun kişisel yararı göz önünde bulundurularak,yargılamasürecindeki gecikmelervegecikmeyenedenolan unsurlarile bunlarıngecikmedeki toplam etkisinin tespiti gerekmektedir.

43.Başvuru konusu olayda, başvurucu tarafından 1/1/2005 tarihinde İzmir 3. İş Mahkemesi nezdinde açılan hizmet tespiti davasında Mahkeme, yaklaşık 36 ay gibi bir süresonunda 24/12/2007 tarihinde davanın kabulüne karar vermiş, temyiz edilen karar Yargıtay10. Hukuk Dairesi tarafından 21/1/2010 tarihinde eksik inceleme ve araştırma nedeniylebozulmuş, ilk derece mahkemesi tarafın­dan bozma kararına uyularak yapılan yargılamasonunda 19/11/2012 tarihinde tekrar davanın kabulüne karar verilmiş ve davalı kurumtarafından temyiz edilen karar Yargıtay 10. Hukuk Dairesi tarafından 17/1/2013 tarihindeonanmıştır. Bu durumda iki dereceli yargılama sisteminde davanın yaklaşık sekiz yılsürdüğü anlaşılmaktadır.

44.İlk derece Mahkemesinde 36 ay süren yargılama sürecinde toplam14 duruşma yapılmıştır.Dava tarihinden 21/2/2007 tarihine kadar 25 aylık süredegerçekleştirdiği ilk yedi duruşmada Mahkeme, tarafların sundukları ve re’sen tespit edilentanıklara ulaşmak ve tanıkları mahkemeye getirterek ifa­delerinin dinlenmesiyle meşgulolmuştur.Bu süreçte tanıkların tespiti amacıyla yazılan müzekkerelere Mahkemeninbelirlediğitarihtendahageçtarihlerde ce­vapverildiği,tanıklarayapılması istenentebligatların yapılamadığı veya geç yapıldığı görülmektedir.

45.Sigortalı hizmetlerin tespiti davaları kamu düzenine ilişkin davalar olduklarından bu davalarda resen araştırma ilkesi uygulanmaktadır. Buna göre söz konusudavada da resen tanık belirlenerek ifadeleri alınmıştır.Gerek İzmir CumhuriyetBaşsavcılığının, gerek posta müdürlüğünün yazılan mü­zekkerelere istenilen zamanda cevapvermemeleri ve ihzaren celplerine karar verilen tanıkların belirlenen tarihte hazır edilememeleri, idari ve yargısal ku­rumlara atfedilmesi gereken kusurlar olup, devletin uyuşmazlıkların makul süre içinde nihai olarak sonuçlandırılmasını garanti edecek bir yargı sistemi ve bu amaçla mahkeme kararlarını zamanında ve gereği gibi yerine getirecek adli ve idari mekanizmalar oluşturma yükümlülüğünü yerine getiremediğini göstermektedir.

46.Temyiz incelemesini yapan Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 21/1/2010 ta­rih ve E.2009/16168, K.2010/629 sayılı kararıyla, temyiz tarihinden yaklaşık 25 ay sonra eksikinceleme ve araştırma gerekçesiyle ilk derece mahkemesinin söz konusu kararını bozmuştur.

47.Yargıtay’ın bozma kararı üzerine yeniden görülen davada bazı davacı ve davalılara tebligat yapılamaması nedeniyle davanın esastan görülmeye baş­lanması beş aygecikmiştir. Davaların makul sürede tamamlanması ilkesinin hayata geçirilebilmesi içintebligat işlemlerinin usulüne uygun, pratik ve gü­venilir biçimde yapılarak davacı vedavalıların duruşma gününden haberdar edilmeleri devletin yükümlülüklerindendir.

48.İlk derece mahkemesinin ikinci yargılamasında da tanıkların mahke­meye getirtilmesi sorunları yaşanmış, re’sen belirlenen bazı tanıkların Mahke­mede dinlenebilmesiyaklaşık dokuz ay, bir tanığın ise adresine ulaşılamadığın­dan dinlenebilmesi 17 ay sonundamümkün olmuştur.Başvuruya konu dava açısından tanık delilinin önemi dedüşünüldüğünde, tanıklara ulaşma ve tanıkları mahkeme önünde hazır etme konusunda idari ve yargısal sorunlar olduğu ve bu sorunlar nedeniyle devlete atfedilmesi gereken kusursorumlulu­ğunun artacağı konusunda şüphe yoktur.

50.Mahkemeler arasında karşılıklı yazılan müzekkerelerden anlaşıldığı kadarıylabirbirlerinden defaatle dosya talebinde bulundukları anlaşılmakta­dır. Bu kapsamda İzmir 4.İş Mahkemesinin istenilen dosyayı 14 aylık bir süre sonunda göndermesi yargılamanın makul süreyi aşmasında önemli bir etken olmuştur. Aynı bina içinde hatta muhtemelen aynıkoridorda bulunan iki mah­keme arasındaki yazışmanın 14 ay sürmesinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu aşikârdır. Ayrıca, başvuru konusu davada 4. İş Mahkemesinde devameden davanın sonuncu beklerken 4. İş Mahkemesinde başvuruya konu davanın sonuncubeklemesi her iki davanın da uzamasına etki ettiği anlaşılmıştır.

51.Mahkemelerin birbirilerinin kararlarını beklemeleri, birbirlerinden dosya talep etmeleri bazı durumlarda bir ihtiyaç olmakla beraber, birbirini etki­leyen davalardauyuşmazlığın bütün olarak çözümü konusunda hangi davanın öncelikle görülmesi gerektiğive hangi dava dosyasının sonucunun diğerinin sü­recini etkileyeceği konusunda belirlemeyiyaparak uyuşmazlığı makul sürede so­nuçlandırmak yargının ve nihai olarak devletinyükümlülüğünde olup, bu hu­susta başvurucuya atfedilecek bir kusur bulunmamaktadır.

52.BozmasonrasıyargılamadaİzmirBüyükşehirBelediyesiUlaşım Koordinasyon Merkezine yazılan müzekkere adres yetersizliğinden iade edilmiş ve bukurumun cevabı ancak sekiz ay sonra Mahkemeye gelmiştir. Mahkemenin idari bir birime çıkardığı tebligatın adres yetersizliğinden iade edilmesi ve bu müzekkereye zamanında cevap verilmemesi yargılamanın uzamasında devlete atfedilmesi gereken kusurlardır.

53.Son olarak bozma kararından sonra ilk derece mahkemesi önünde, bozmaya uyularak görülen davaya beşfarklıhâkimin nezaret ettiği görülmüş­tür.Hâkimleringörevlerinin sık aralıklarla değiştirilmesi nedeniyle farklı hâkimlerin aynı dosyayı tekrar elealarak incelemek zorunda kalmalarının da­vaların uzamasının yanı sıra yargının iş yükünün artması üzerindeki olumsuz etkileri de göz önünde tutulmalıdır.

55.Başvurunun konusu olan hizmet tespiti davasında yargılama sürecin­deki gecikme dönemleri ayrı ayrı değerlendirildiğinde, bozma kararından önce ve sonra ilk derecemahkemesince re’sen belirlenen tanıkların makul sürede du­ruşmada hazır edilemedikleri,yazılan müzekkerelere zamanında cevap verile­mediği, temyiz makamının 25 aylık süreninsonunda karar verdiği; sonuç olarak haklı görülemeyecek derecede uzun bir süre olan sekizyılda yargılamanın ta­mamlandığı görülmektedir. İş ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarınniteliği, başvurucu açısından taşıdığı değer ve başvurucunun davadaki menfaati dikkatealındığında, sekiz yıl gibi bir sürenin makul olmadığı aşikârdır.

56.Belirtilen nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde gü­vencealtına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.

59.Başvuruya konu iş mahkemesinde görülensigortalı hizmetlerin tespiti davasının, başvurucunun kişisel yararı ve davanın başvurucu için taşıdığı değer de gözönünde bulundurulduğunda, yaklaşık sekiz yıl sürmesi sebebiyle başvu­rucuya yalnızca ihlaltespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararı karşılığında takdiren 5.850,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

RG No :28711 -RG.T. : 18.07.2013

B.No : 2012 /13-K.T: 02.07.2013

43.Hukuk sistemimiz açısından taraflarca hazırlanma ilkesi ve resen araştırma ilkesinin geçerli olduğu yargılamalar arasında tarafların etkinliği noktasında farklılıklarbulunmakla beraber, genel olarak tarafların tutu­munun yargılama sürecinin uzamasındakietkisi, yargılama süresinin makul olma niteliğinin değerlendirilmesinde nazara alınmasıgereken önemli bir unsurdur. Zira tarafların yargılamayı uzatmaya yönelik davranışlardankaçın­ması ve kendisine tanınmış olan usuli hakları kullanırken dikkat ve özen gös­termesigereklidir.

44.Yargılama faaliyetinin süresine ilişkin değerlendirmede göz önünde bulundurulması gereken bir diğer unsur ilgili makamların tutumudur. Bu kapsamda sadeceyargı makamlarınıntutumu dikkate alınmayıp, Devle­tin kamu gücü kullanan tüm organlarına atfedilebilir bir gecikme olup olmadığı üzerinde durulmalıdır. Yetkili makamlara atfedilecek gecikmeler, yargılamanın süratle sonuçlandırılması hususunda gerekli özenin gösterilmeme­sinden kaynaklanabileceği gibi, yapısal sorunlar ve organizasyon eksikliğinden de ileri gelebilir. Zira Anayasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi, hukuk sisteminin, mahkemelerin davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebile­cek biçimde düzenlenmesisorumluluğunu yüklemektedir.

45.Yukarıda belirtilen unsurların yanı sıra, değerlendirmeye esas alman sürenin makul olup olmadığınıntespitinde, başvurucu içinhukuki korum­anınbiran öncegerçekleştirilmesindeki yararının ne olduğunun da nazara alınması gerekmekte olup, buunsur her bir yargılama süresinin makullüğü açısından ortak bir standart oluşturulmamasıtercihini güçlendirmektedir.

56.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvuruya konu yargıla­manın birtaşınmazın mülkiyetine ilişkin bir uyuşmazlık olduğu, davanın taraf­larında toplam kırk ikikişinin bulunduğu, yargılamanın özellikle vefat eden tapu maliki mirasçılarının davaya dâhiledilerek taraf teşkilinin sağlanması ve taşın­mazın aynına ilişkin bir ihtilaf olması nedeniyle keşif ve bilirkişi incelemesi gibi usul işlemlerini gerektirmesine bağlı olarak karmaşık birniteliğe sahip olduğu, ancakyargılama sürecindeki gecikme periyotları ayrı ayrıdeğerlendiril­diğinde duruşmalar arasında geçen sürelerin oldukça uzun tutularak yıldaor­talamaüç duruşmayapıldığı ve verilen arakararların birçoğundadavacıtarafaeksikliklerin ikmali hususunda usul hükümlerine aykırı şekilde süreler verildiğianlaşılmaktadır.

58.Her ne kadar belirtilen usul hükümlerine tabi olan somut yargılama açısından dava malzemesinin taraflarca hazırlanması ilkesinin geçerli olması yargılama faaliyetininmakul sürede neticelendirilmemesinin sonuçlarına tarafların katlanması düşüncesini destekler nitelikte olsa da, bu ilkeler yargılama makamlarını davayı gerekli süratle yürütme yükümlülüğünden kurtarmaz,

59.Yargılama sürecinde başvurucular dışındaki tarafların yargılamayı geciktirici yöndeki işlem ve davranışları kural olarak, yargılamanın uza­masında taraf kusuru olarakkabul edilmekte ise de, yargılama makamlarının ilgili usuli imkânları kullanmak suretiyle bu girişimleri engelleme sorum­luluğu bulunmaktadır.

60.Somut yargılama açısından, davacı tarafa defalarca ve kesin süre­lere ilişkin hükümlere aykırı mahiyette, bir kısım eksikliklerin ikmali husu­sunda süreler verildiği, arakarar gereklerinin yerine getirilmemesi karşısında usul kanununda yer alan kesin sürelereilişkin müeyyidelerin uygulanmadığı, defalarca verilen keşif ara kararlarının özelliklemüracaat yokluğu nedeniyle yerine getirilmediği, ara kararı gereklerinin yerine getirilmediğine keşiflerin icra edilmediği süreçlerde davacı vekili mazeretlerinin bir çok kez kabul edil­diği, ancak yine kesin süreye riayet edilmemesinin müeyyidelerinin ve celse harcı tayini gibi usuli imkanların yargılama makamlarınca kullanılmadığı an­laşılmaktadır (1086 sayılı Kanun md. 163, 271, 278/son, 282, 414; 6100 sayılı Kanun md. 94, 114/1-g, 115/2, 120,253, 269, 280; 2/7/1964 tarih ve 492 sayılı Harçlar Kanunu md.12).

61.Yukarıda belirtilen hususların yanı sıra, taşınmaza ilişkin uygulama çalışmaları yapıldığını bildirir 27/12/2011 tarihli Fethiye Kadastro Mahkemesi yazısının16/2/2012 tarihli celsede dosya içine alındığı, aynı celsede dosyanın incelemeye alınarak üçaydan uzun bir süre sonra 29/5/2012 tarihinde görevsizlik kararı verildiği ve dosyanıngörevli Mahkemesine 22/4/2013 tarihi itibariyle yaklaşık on bir aylık süreçte devredilmemişolduğu görülmektedir.

64.Belirtilen nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde gü­vence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

RG No :29136 -RG.T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /3253 -K.T: 16.07.2014

43.İlgiliyargılamaevrakınınincelenmesinden ilkderece mahkeme­since yargılama sürecinde ilgili usul hükümlerine genel olarak riayetle ara karar gereklerininyerine getirildiği, toplam dört yıl iki aylık yargılama süreci­nin sekiz ayı aşkın bölümünün taraf vekillerinin mazeretleri nedeniyle duruş­maların tehir edilmesi nedeniyle geçirildiği, ayrıca ilk derece mahkemesi hük­münün karardan yaklaşık dört ay sonra tebliğe çıkarıldığı ve kanun yolu mercii nezdinde temyiz ve karar düzeltme incelemeleri kapsamında geçen toplam yar­gılama süresinin ise, onama kararının ve karar düzeltme talebinin ilk derece mah­kemesince taraflara tebliği aşamalarıyla birlikte yaklaşık bir yıl beş aylık bir za­man dilimini kapsadığı, yargılamanın özellikle boşanma ve tazminat taleplerini konu alan bir ihtilaf olması nedeniyle, ilgili kurumlar nezdinde tahkikat ve tanık dinlenilmesi gibi usul işlemlerini gerektirmesine bağlı olarak belirli usul işlem­lerinin yapılmasını gerektirdiği, başvuru konusu olayda uygulanması gereken usul hükümleri nazara alındığında, söz konusu iki dereceli yargılama prosedü­ründe geçen dört yıl iki aylık yargılama süresinin makul süreyi aşmadığı ve başvuruya konu uyuşmazlığın karara bağlanmasının yargılama makamlarının tu­tumu nedeniyle geciktirildiğine dair bir bulgu saptanmadığı anlaşılmaktadır.

RG No :29136 -RG.T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /5274 -K.T: 16.07.2014

88.Dolayısıyla Anayasa’nın 19. maddesinin yedinci fıkrasının ihlal edilip edilmediğinin değerlendirmesinde esas olarak, serbest bırakılma taleple­rine ilişkin kararlarıngerekçelerine bakılmalı ve tutuklu bulunan kişiler tarafın­dan yapılan tutukluluğa itirazbaşvurularında sunulan belgeler çerçevesinde ka­rarların yeterince gerekçelendirilmiş olupolmadığı göz önüne alınmalıdır. Öte yandan hukuka uygun olarak tutuklanan bir kişinin, suç işlediği yönünde kuv­vetli belirti ve tutuklama nedenlerinden biri veya birkaçının varlığıdevam ettiği sürece ilke olarak belli bir süreye kadar tutukluluk halinin makul kabul edilmesi gerekir (B. No: 2012/1137, 2/7/2013, §§ 63-64).

95.Makul sürenin hesaplanmasında sürenin başlangıcı, başvurucunun daha önceyakalanıp gözaltına alındığı durumlarda bu tarih, doğrudan tutuklan­dığı durumlarda isetutuklama tarihidir. Sürenin sonu ise kural olarak kişinin ser­best bırakıldığı tarihtir. Ancakkişinin, tutuklu olarak yargılanmakta olduğu da­vada mahkumiyetine karar verilmiş isemahkûmiyet tarihi itibarıyla da tutuklu­luk hali sona erer (B. No: 2012/237, 2/7/2013, §§ 66-67).

129.Dava dosyasınınincelenmesindederece mahkemesinin yargılama faaliyetlerinde hareketsiz kalınan bir döneminin bulunmadığı, yargı mer­cilerineatfedilebilecek bir kusurun olmadığı ve gerekli özenin gösterildiği gö­rülmüştür. Yargılamasüresinin makul olup olmadığının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerekendavadaki sanık sayısı, dosyada birleştirme kararı verilip verilmediği, davanın karmaşıklığı,atılı suçun vasıf ve mahiyeti, isnat olunan suçun organize suç olup olmaması gibi unsurlarbir bütün olarak değerlendirildiğinde somut başvuru bakımından yargılama süresinin makulol­duğu görülmektedir.

130.Açıklanan nedenlerle, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan “makul sürede yargılanma hakkının ihlal edilmediğine karar verilmesi ge­rekir.

RG No :29136 -RG.T. : 01.10.2014

B.No : 2013 /4495 -K.T: 17.07.2014

89.Başvurunun konusu olan alacak davasında yargılama sürecindeki ge­cikmeler ayrı ayrı değerlendirildiğinde, Mahkemece yapılan yargılama sü­reçleri ve temyizsüreçleriyle beraber yargılamanın makul olmayan uzun bir süre olan 5 yıl 2 ay 22 gündetamamlandığı görülmektedir. Tüketici mahkeme­lerinde görülen alacak davalarının niteliği,başvurucu açısından taşıdığı değer ve başvurucunun davadaki menfaati dikkate alındığında,bu sürenin makul olmadığı açıktır.

RG No :29116 -RG.T. : 11.09.2014

B.No : 2013 /2263 -K.T: 26.06.2014

28.Davanın ikame edildiği tarih ile Anayasa Mahkemesinin bireysel baş­vurularınincelenmesi hususundaki zaman bakımından yetkisinin başladığı tari­hin farklı olmas halinde,dikkate alınacak süre, 23/9/2012 tarihinden sonra geçen süre değil, uyuşmazlığınbaşlangıç tarihinden itibaren geçen süredir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 51). Bu kapsamda,başvurucunun tarafı olduğu uyuşmazlı­ğın karara bağlanması için geçen sürenin makul olupolmadığı noktasında nazara alınacak zaman dilimi, yaklaşık Uç yıl sekiz aylık bir süreyikapsamaktadır.

30.Başvuruya konu yargılamanın tabi olduğu yargılama usulü, bu usule bağlı olarak uygulanması gereken usul hükümleri ve yargılama aşamaları na­zara alındığında, yaklaşık üç yıl sekiz aylık yargılama süresinin somut davada ve iki dereceli yargılama prosedüründe makul süreyi aşmadığı ve başvuruya konu uyuşmazlığın karara bağlanmasının yargılama makamlarının tutumu nede­niyle geciktirildiğine dair bir bulgu saptanmadığı anlaşılmaktadır.

RG No :29071-RG.T. : 25.07.2014

B.No : 2013/1280 -K.T: 28.05.2014

100.Yargılama sürecinin uzamasında yetkili makamlara atfedilecek ge­cikmeler, yargılamanınsüratlesonuçlandırılmasıhususunda gerekliözeningös­terilmemesindenkaynaklanabileceği gibi, yapısal sorunlar ve organizasyon ek­sikliğinden de ileri gelebilir. Zira Anayasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi, hukuk sistemi­nin, mahkemelerin davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adilyargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimde düzenlenmesi sorumluluğunuyüklemektedir (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 44).

101.Bu kapsamda, yargı sisteminin yapısı, mahkeme kalemindeki rutin görevler sırasındaki aksamalar, hükmün yazılmasındaki, bir dosyanın veya belgenin bir mahkemeden diğerine gönderilmesindeki ve raportör atanmasın­daki gecikmeler, yargıç ve personel sayısındaki yetersizlik ve iş yükü ağırlığı nedeniyle yargılamada makul sürenin aşılması durumunda da yetkili makam­ların sorumluluğu gündeme gelmektedir (B. No:2012/1198, 7/11/2013, §55).

103.Öte yandan, temyiz ve karar düzeltme aşamalarında geçen toplam iki yıl üç aylık sürenin de yargılama faaliyetinde kısmen bir gecikmeye sebebi­yet verdiği görülmektebirlikte söz konusu aşamaların yukarıda yer verilen tes­pitler ışığında, özellikle yargısisteminin yapısından kaynaklanan iş yükü ve organizasyon eksikliğinden kaynaklandığıanlaşılmaktadır. Ancak Anaya­sa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi gereğince,yargılamasisteminin,mahkemelerindavalarımakulbir süreiçindekarara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimdedüzen­lenmesi zorunluluğu göz önünde bulundurulduğunda, hukuk sisteminde var olanyapısal ve organizasyonailişkin eksikliklerin, yargılama faaliyetinin makul süredegerçekleştirilmemesine mazeret sayılamaz.

105.Yapılan butespitler çerçevesinde davayabütün olarak bakıldı­ğında, başvuruya konu uyuşmazlığın Diyarbakır Koşuyolu Parkı yakınına bıra­kılan bir bombanınpatlatılması sonucu kızlarının yaşamını yitirdiğinden bahisle başvurucuların uğradıklarımaddi zararın tazminine yönelik olmasına, maddi tazminat hesaplamasının bilirkişiincelemesi gerektirmeyip ilgili Kanun’da be­lirtilen basit bir yönteme dayanmasına vedolayısıyla dava kbeş yıl on ay on bir gün süren yargılama faaliyetinde makul olmayan bir gecikmenin olduğusonucuna varılmıştır.

RG No :28875 -RG.T. : 07.01.2014

B.No : 2012 /673 -K.T: 19.12.2013

33.Başvuru konusu davanın açılış tarihi 6/2/1979 olmakla beraber, başvurucunun verdiği 15/4/1993 tarihli asli müdahale dilekçesi sonrasında, asli müdahil sıfatıylayargılamada yeralmaya başladığıanlaşılmaktadır. Bunedenle,başvurucuaçısındanyapılacak makul süre değerlendirmesi bakımından dikkate alınacak sürenin başlangıç anı,davanın açıldığı tarih değil, müdahale talebinde bulunulduğu 15/4/1993 tarihidir (Benzeryöndeki AİHM kararları için bkz. Cocchiare/İtalya, B. No. 64886/01, 29/3/2006, § 113;Namlı ve Diğerleri/Türkiye, B. No. 51963/99, 23/5/2007, § 17-19; M. Ö./Tür­kiye, B. No.21136/95, 19/5/2005, § 25).

38.Başvurunundeğerlendirilmesi neticesinde, başvuruyakonuyargıla­manın başlangıçta iki adet taşınmaza ilişkin kadastro tespitine itiraz ve tescil talebini içerdiği, anca daha sonra muhtelif parsellere ait davaların da işbu dava dosyası ile birleştirilmesine kararverildiği, davanın taraflarındaelliyi aşkın kişinin yer aldığı, yargılamanın özellikletaşınmazın aynına ilişkin bir ihtilaf olması nedeniyle, keşif ve bilirkişi incelemesi gibi usulişlemlerini gerektirme­sine bağlı olarak karmaşık bir niteliğe sahip olduğu, ancak yargılamasürecindeki gecikme periyotları ayrı ayrıdeğerlendirildiğinde,Kadastro Mahkemesindegeçen yargılama sürecinde, Kadastro Mahkemesinde tatbiki gereken yargıla­mayı hızlandırıcı niteliğe sahip özel usul hükümlerine riayet edilmediği ve ve­rilen ara kararların birçoğunda taraflara usul hükümlerine aykırı şekilde süreler verilerek, yapılması gereken işlemlerin masraf ikmal edilmemesi gibi nedenlerle yerine getirilmediği ve dosyanın defalarca tetkike alındığı anlaşılm­aktadır.

40.Özellikle Kadastro Mahkemesinde geçen somut yargılama açısından dava malzemesinin taraflarca hazırlanması ilkesinin geçerli olmadığı na­zara alındığında, yargılama makamlarının davayı gerekli süratle yürütme yükümlülüğünün daha dikkatli bir şekilde ele alınması gerekmektedir ((B. No. 2012/12,17/9/2013, § 58; Benzer yöndeki AİHM kararları için bkz. Ümmühan Kaplan/Türkiye, B. No.24240/07, 20/3/2012, § 22; Veli Uysal/Türkiye, B. No.57407/02, 4/3/2008; Namlı ve Diğerleri/Türkiye, B. No.51963/99, 23/5/2007; Nalbant/Türkiye, B. No.61914/00.10/8/2006).

41.Yargılama sürecinde başvurucular dışındaki tarafların yargılamayı ge­ciktirici yöndeki işlem ve davranışları kural olarak, yargılamanın uzamasında ta­raf kusuru olarakkabul edilmekte ise de, yargılama makamlarının ilgili usuli imkânları kullanmak suretiyle bugirişimleri engelleme sorumluluğu bulunmak­tadır. Bu kapsamda, yukarıda belirtilen özelusul hükümleri nedeniyle başvurucunun tutumunun yargılamanın uzamasına özellikle biretkisi olduğu te­spit edilememiştir.

42.Davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle icrası gere­ken usul işlemlerinin niteliğibaşvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğunu ortaya koymaklabirlikte, davaya bütün olarak bakıldığında başvurucu açısından söz konusu olan yaklaşıkyirmibir yıllık yargılama sürecinde makul olmayanbir gecikmenin olduğusonucuna varılmıştır.

RG No :28875 -RG.T. : 07.01.2014

B.No : 2013 /3283 -K.T: 19.12.2013

36.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı kararabağlayacakyargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tariholup, bu tarih somut başvuru açısından 30/3/1961 tarihidir. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğuzaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargıla­manın sona erme tarihidir. Ancak devameden yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını içerenbaşvurularınyargılamafaaliyetinindevamısırasındadayapılabilmesiolanağıbulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı birey­sel başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52).

37.Başvuruya konu dava, başvurucuların miras bırakanlarından inti­kalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre değerlendirmesi bakımındandikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mi­rasçıların yargılamaya katıldıkları an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye esas alınan sürenin başlangıç anıdır (AİHM’nin benzer yaklaşımı için bkz. Cocchiarella/İtalya, B. No: 64886/01, 29/3/2006, § 113; Namlı ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 51963/99, 23/5/2007, § 17-19; M. Ö./Tür­kiye, B. No:21136/95, 19/5/2005, § 25).

47.Yargılama sürecinde başvurucular dışındaki tarafların yargılamayı ge­ciktirici yöndeki işlem ve davranışları kural olarak, yargılamanın uzamasında ta­raf kusuru olarakkabul edilmekte ise de, yargılama makamlarının ilgili usuli imkânları kullanmak suretiyle bugirişimleri engelleme sorumluluğu bulunmak­tadır. Bu kapsamda, başvurucular vekili de dâhil olmak üzere taraf vekillerince muhtelif celselerde mazeret dilekçeleri sunulduğugörülmekle birlikte, yu­karıda belirtilen özel usul hükümleri nedeniyle başvurucularıntutumunun yargılamanın uzamasına özellikle bir etkisi olduğu tespit edilememiştir.

48.Davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle icrası gere­ken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğunu ortaya koymaklabirlikte, davaya bütün olarak bakıldığında söz konusu elli iki yıllık yargılama sürecindemakul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

RG No :28897 -RG.T. : 29.01.2014

B.No : 2013 /695 -K.T: 09.01.2014

35.Cezamuhakemesindeyargılamasüresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken sürenin başlangıcı, bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlartarafından bildirilmesi veya isnattan ilk olarak etkilendiği arama ve gözaltı gibi bir takımtedbirlerin uygulanması anıdır (Benzer yöndeki AtHM kararı için bkz: Eckle/Almanya, B.No: 8130/78, 15/07/1982, §§ 73-75). Ceza yargılamasında sürenin sona erdiği tarih, suçisnadına ilişkin nihai kararın veril­diği, yargılaması devam eden davalar yönünden iseAnayasa Mahkemesinin ma­kul süre şikayetiyle ilgili kararını verdiği tarihtir.

42.Başvuru dosyasınınincelenmesinde,başvurucunungözaltına alınması ile hakkında ilk derece mahkemesince ilk kez hüküm verilmesi arasında yaklaşık 1 yıl 2 aygeçmiştir. Ancak derece mahkemesince verilen karar dört defa temyiz edilmiş ve üç kezbozulmuştur. Başvurucu hakkında derece mahkemesince veri­len cezanın 4 yıl 7 ay 10 günolduğu mevcut yargılamada, dava dosyasının Yargıtay ve derece mahkemesi arasında dörtkez gidip gelmesi üzerine geçen sürelerin toplamı ise yaklaşık 10 yıl1 aydır. Yargısisteminin yapısından kay­naklanan iş yükü ve organizasyon eksikliğinin somut başvuruyailişkin yargılama süresinin uzaması üzerinde baskın bir etkiye sahip olduğu anlaşılm­aktadır. Ancak Anayasa’nın36.maddesiileSözleşme’nin 6.maddesi gereğince,yargılama sisteminin, mahkemelerin davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimde düzenlenmesi zorunluluğu gözönünde bulundurulduğunda,hukuk sistemindevarolanyapısal ve organizasyonailişkineksikliklerin,yargılamafaaliyetininmakulsürede gerçekleşti­rilmemesini izah edemeyeceği açıktır.

RG No : 28940 – RG.T. : 13.03.2014

B.No : 2013 /3007 – K.T : 06.02.2014

65.Bununla birlikte, idari veya yargısal bir karar organına yapılan başvuru sayısında öngörülemeyecek düzeyde geçici ve olağanüstü bir artış olması nedeniylebaşvuruların birikmesine bağlı olarak başvuruların karara bağlan­masında meydana gelengecikmelerin, zamanında ve yeterli tedbirlerin alınması koşuluyla, makul sürede yargılanmahakkı açısından devletin sorumluluğunu doğurduğu söylenemeyecektir (benzer yöndekiAİHMkararları içinbkz.Buch­holz/Almanya, B.No: 7759/77, 6/5/1981, § 51-52;Kçpa/Polonya,B.No:43978/98,30/9/2003; Vincent Lynch/Birleşik Krallık,B. No:19504/06, 6/10/2009). Bu kapsamda AİHM, Buchholz/Almanya davasında, toplam 4 yıl 9 aysüren iş uyuşmazlığına ilişkin bir yargılamada, Almanya’da 1970’li yıllarda ortaya çıkanekonomik kriz nedeniyle işten çıkarmalara ilişkin davalarda anormal artış olması nedeniyleyargılamanın karara bağlanmasında yaşanan gecikmenin makul sürede yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar ver­miştir. Benzer şekilde AİHM, Kçpa/Polonya davasında toplamda 8 yıl 4 ay sü­ren bir yargılamada, (ilgili davanın temyiz aşamasında 1 yıl 6 ay hiçbir işlem yapılmaksızın beklemesine rağmen)başvurucuların yargılamanın uzamasına yol açan eylemleri de göz önünde bulundurularak Yargıtayın iş yükünün art­masından kaynaklanan gecikmenin bu hakkı ihlal etmediğine karar vermiştir. Son olarak, Vincent Lynch/Birleşik Krallık davasında AİHM toplamda 4 yıl 6 ay süren bir yargılamada 2003 Aralık ayında yürürlüğe giren bir kanun son­rasında bir anda çok sayıda başvurunun gelmesi, tek bir davanın karara bağlanması için yaklaşık bir yıl sürecin başlamasının gecikmesi, 2005-2007 yılları arasında söz konusu kanun kapsamında öncelikle görülmesi gereken binin üzerinde davanın karara bağlanması gibi nedenlerle başvurucunun da­vasının karara bağlanmasında yaşanan gecikmenin makul sürede yargılanma hakkını ihlal etmediği sonucuna ulaşmıştır. Bütün bu davalarda geçici olarak iş yükünde meydana gelen olağanüstü artıştan kaynaklanan gecikmelerden devletin sorumluluğunun ortaya çıkmaması, bu konuda gereken çabanın gös­terilmesi ve zamanında yeterli önlemlerin alınması koşuluna bağlanmıştır. Ancak bu tarz gecikmelerin yapısal bir soruna dönüşmesi ve halihazırda uygulanan yöntemlerin yetersiz hale gelmesi durumunda devlet, yaşanan gecik­melerden sorumlu hale gelecek ve daha etkili ve ilave tedbirler alması kendisin­den beklenebilecektir (benzer yöndeki AİHM kararları için bkz. Zimmermann ve Steiner-/İsviçre, 13/7/1983, § 29, Vincent Lynch/Birleşik Krallık, B. No: 19504/06, 6/10/2009).

73.Somut olayda, başvuru dilekçesinden anlaşıldığı kadarıyla, 20/5/2008 tarihinde komisyona başvuru sonrasında başvurucunun zararının tespiti için komisyontarafından yürütülen ilk işlemin 6/9/2010 tarihinde Kaymakamlık İlçe Zarar Tespit BilirkişiKomisyonu tarafından gerçekleştirilen keşif işlemi olduğu görülmektedir. Bir anlamdakomisyona yapılan başvurular arasında başvurucunun dosyasının incelenme sırası bu tarihtegelmiştir. Bu tarihten sonra yaklaşık kırk beş gün içerisinde sırasıyla (13-17/9/2010,12/10/2012 ve 18/10/2010 tarihlerinde) ziraat, kadastro ve inşaat bilirkişi­lerinden ayrı ayrırapor alınmış ve başvurucunun talebi 14/12/2010 tarihinde karara bağlan­mıştır. Komisyondatoplam 2 yıl 6 ay 24 günde karara bağlanan başvurunun işleme konulabil­mesi için 2 yıl 3 ay16 gün sıra beklediği anlaşılmaktadır.

74.Başvurunun karara bağlanmasında yaşanan bu gecikmenin Komi­syona daha önce yapılmış diğer başvuruların incelenmesi nedeniyle ortaya çıktığı açıktır. Yukarıdaaçıklanan nedenlerle de geçici olarak ortaya çıkan bu iş yükü artışının yapısal bir sorunadönüştüğü ve yetkililerin bu konuda üzerine düşeni yapmadıkları söy­lenemeyecektir.

80.Sonuçolarak,idaribaşvurusürecindekomisyonlardaincelenentoplam başvuru sayısı, komisyonda her bir başvuru kapsamında yürütülen keşif, bilirkişi raporlarıalınması vb. faaliyetlerin bütünü düşünüldüğünde detaylı hesaplamalar yapılmasının gerekmesi ve işlemlerin karmaşık olması, söz konusu başvuru öncesi çok sayıda başvuru yapılması ve bunların karara bağlanması, başvurunun komisyonda işleme alınması sonrasında yaklaşık 3 ayda kararın verilmesi ve bunların yanı sıra yargılama sürecinin (dosyanın Diyarbakır İdare Mahkemesin­den yeni açılan Batman İdare Mahkemesine devri söz konusu olmasına rağmen) 1 yıl 9 ay 16 gün içerisinde ilk derece, temyiz ve karar düzeltme aşamalarından geçerek kesinleşmesi gibi davanın tüm koşulları dikkate alındığında toplamda 4 yıl 7 ayda (20/5/2008-19/12/2012 tarihleri arasında) başvurunun karara bağlan­masında kamu otoritelerine ve yargılama organlarına atfedilebilecek bir gecik­menin olduğu söylenemez.

RG No :28942 -RG.T. : 15.03.2014

B.No : 2012 /1246 -K.T: 06.02.2014

48.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvuruya konu kamu­laştırma bedelinin tespiti davasında ilk derece mahkemesi ve temyiz mahkemesinin ihtilaf konusuolayla ilgili tutumunun özel bir karmaşıklık göstermediği, yargılamanın iki derecelimahkeme önünde toplam 29 ay sürdüğü, ilk derece mahkemesinin bu süre zarfında,başvurucunun ve davacı idarenin iddialarına ilişkin karar vermek için da­vanın esasınıincelediği, bedel tespitine esas verileri topladığı, bilirkişi raporuna başvurduğu, taraflaraitiraz için süre verdiği, tarafların itirazlarını dikkate aldığı, bu itirazlara istinaden ek bilirkişiraporu aldığı; başvurucu vekilinin mazeret bildirerek iki duruşmaya katılmadığı; davanıntemyiz incelemesinin 8 ayda tamamlandığı görülmüş ve yargılama sü­resinin bütünü dikkatealındığında mahkemeler nezdinde başvurucunun haklarını ihlal edecek şe­kilde gecikmeolmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

RG No :28946 -RG.T. : 19.03.2014

B.No : 2012 /152 -K.T: 20.02.2014

100.Dava dosyasınınincelenmesindederecemahkemesininyargılama faaliyetlerinde hareketsiz kalınan bir döneminin bulunmadığı, yargı mercilerineatfedilebilecek bir kusurun olmadığı ve gerekli özenin gösterildiği görül­müştür. Yargılamasüresinin makul olup olmadığının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerekendavadaki sanık sayısı, dosyada birleştirme kararı verilip verilmediği, da­vanın karmaşıklığı,atılı suçun vasıf ve mahiyeti, söz konusu suç için öngörülen cezanın mik­tarı gibi unsurlar birbütün olarak değerlendirildiğinde somut başvuru bakımından yargılama süresinin makulolduğu görülmektedir.

RG No :28982 -RG.T. : 25.04.2014

B.No : 2012 /1254 -K.T: 07.03.2014

59.Hukuk ve ceza davalarının konuları, tarafları ve amaçları farklı olduğundan, ceza mahkemesi kararları, hukuk davaları için kural olarak kesin hüküm oluşturmaz. Haksız fiil nedeniyle açılan tazminat davalarınıçözmek bütünüyle hukuk hâkiminin göreviiçindedir. Bir “bekletici sorun” iddiası karşısında kalan hâkimin, görevi dışındaki buiddianın mutlaka görevli mahkemede çözülmesini bekleme yüküm­lülüğü yoktur. Kendisi debirçok durumda ileri sürülen hususu karara bağlayabilir. Kaldıki, 818sayılı mülgaKanun’un 53. maddesi gereğince hukuk hâkimi, ceza mahkemesinin mahkûmiyet kararıylabağlı ise de, maddi olayı tespit etmeyen beraat kararı hukuk hâkimini bağlamaz. Onun içinhukuk hâkimi, topladığı deliller doğrultusunda karar verebilir. Ceza mah­kemesinin delilleritespit ve takdiri ile hukuk mahkemesinin delilleri tespit ve takdirinin farklı olmasının birsonucu olarak, bir olayda sebep sonuç bağı bulunmadığına dair ceza mah­kemesi kararı dahi hukuk hâkimini bağlamayabilir.

62.Başvurucu aleyhine Ankara 4. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan manevitazminatdavasında, Ankara 19. AsliyeCezaMahkemesinde açılan kamudavasınınsonuçlanmasının beklenmesi yargılama sürecini uzatmıştır.

63.Başvurunun değerlendirilmesi neticesinde, başvurucunun haka­rette bulunduğu iddiasıyla aleyhine açılanmanevi tazminat davası; hukuki meseleninçözümündeki güçlük, maddi olayların karmaşıklığı, delillerin toplan­masında karşılaşılanengeller, tarafsayısı gibi kriterler dikkate alındığında karmaşık olm­aktan uzaktır.Başvurucunun,tutumvedavranışlarıylaveusulihaklarınıkullanırkenözensizdavranmasıyla yargılamaların uzamasına sebep olduğu da söylenemez.

64.Başvurununkonusu olantazminatdavasında, yargılama sürecin­deki gecikmeler ayrı ayrı değerlendirildiğinde, ilkderece Mahkemesince uzun aralıklarladuruşmalar yapıldığı Ankara 19. Asliye Ceza Mahkemesindeki ceza da­vasının sonucununbeklendiği, temyiz süreciyle beraber makul olmayan uzun bir süre olan 5 yıl 9 ay 7 gündeyargılamanın tamamlandığı görülmektedir. Başvurucualeyhine açılanmanevi tazminatdavasının niteliği, başvurucu açısından taşıdığı değer ve başvurucunun da­vadaki menfaatidikkate alındığında, bu sürenin makul olmadığı açıktır.

65.Belirtilen nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alman makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.

RG No :28982 -RG.T. : 25.04.2014

B.No : 2013 /6261 -K.T: 07.03.2014

38.Başvuruya konu dava, başvurucuların miras bırakanlarından intikalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre değerlen­dirmesi bakımındandikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mirasçıların yargılamaya katıldıkları an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye esas alınan sürenin başlangıç anıdır (B. No:2013/1115, 5/12/2013, §51).

39.Davanın ikame edildiği tarih ile Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuruların incelenmesi hususundaki zaman bakımından yetkisinin başladığı tarihin farklı olmasıhalinde dikkate alınacak süre, 23/9/2012 tarihinden sonra geçen süre değil, uyuşmazlığınbaşlangıç tarihinden itibaren geçen süredir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 51).

47.Başvuru konusu yargılamada söz konusu olduğu gibi, verilen bir­leştirmekararının adaletin daha iyi gerçekleştirilebilmesi için makul olduğu değerlendirilebilirse de,bu tür kararların yargılamayı uzatacağı göz önünde bulundurularak, yargılamanın diğeraşamalarında sürecin hızlandırılması hususunda daha fazla gayret ve özen gösterilmesigerektiği açıktır.

49.Davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle icrası gere­ken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğunu ortaya koymaklabirlikte, davaya bütün olarak bakıldığında yaklaşık elli altı yıllık yargılama sürecinde makulolmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

50.Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.

51.Başvurucular ayrıca, uzun süren yargılama nedeniyle taşınmaz­lardan yararlanamadıkları gibi taşınmazlardan sağlanan gelir desteklerinden de mahrum kaldıklarını belirterek, Anayasa’nın 35. maddesinde tanımlanan mülkiyet haklarının ihlal edildiğini iddia etmişolmaklaberaber, somutyargılamabağlamında başvurucularınmakul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönünde yukarıda yer verilen tespit ışığında, mülkiyet hakkının ihlal edildiği yönündeki iddianın ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

RG No :28864-RG.T. :27.12.2013

B.No : 2012 /650 – K.T : 05.12.2013

50.Belirtilen hususların yanı sıra, ilk derece Mahkemesinin gerekçeli ka­rarında bilirkişi raporunda başvurucunun ticari defterlerinde davalılar adına her­hangi bir kayda ve bu kapsamda dava konusu çek kaydına rastlanmadığının tespit edildiğinin ve karar gerekçesinin takip eden kısmında dava konusu çekin başvurucunun ticari defterlerinde kayıtlı olmamasının çekin bedelsiz olduğunun kanıtı sayılamayacağının belirtilmesi karşısında, bilirkişi incelemesi için geçen yedi ayı aşkın bekleme periyodunun da üzerinde durulması gereken bir diğer süreç olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca, dosya aslının farklı yargı merci­lerine gönderilmesi neticesinde, yargılama dosyasının ilgili mahkemeye iades­inin sağlanması hususunda yaklaşık bir yıl sekiz aylık bir sürenin geçtiği görülmektedir. Yargılama süresince bir kısım dosya ve kayıtların gerekçe göste­rilmeksizin müteaddit defa ilgili mercilerden talep edildiği ve belirtilen tüm bu hususların yargılamanın uzaması üzerinde baskın bir etkiye sahip olduğu an­laşılmaktadır.

51.Başvurucu vekilince yargılama süresince dört defa mazeret di­lekçesi sunulduğu görülmekle birlikte, başvurucunun tutumunun yargıla­manın uzamasına özellikle bir etkisi olduğu tespit edilmemiştir.

52.Yapılan bu tespitler çerçevesinde davayabütün olarak bakıldığında, başvuruya konu on iki yıl beş aylık yargılama faaliyetinde makul olmayan bir gecikmeninolduğu sonucuna varılmıştır.

RG No :28864-RG.T. :27.12.2013

B.No : 2013/1213 -K.T : 04.12.2013

55.Somut yargılama açısından, bir ceza dosyası akıbetinin on bir ayı aşkın bir süre beklenildiği ve bu uzun bekleme sürecine rağmen ilgili dosyanın somut yargılamaaçısından nasıl bir değerlendirme için kullanılmak istendiği hususuna hüküm gerekçesindeyer verilmediği, ilk derece Mahkemesinin gerekçeli kararında uyuşma­zlığın dava konusuçekin teminat amacıyla verilip verilmediği noktasında toplandığı, çekin bir ödeme vasıtasıolduğu ve kural olarak mevcut bir borcun tediyesi amacıyla verildiğinin kabulünün gerektiği, bu durumda mevcut çekin teminat amacıyla verilmiş olduğu yönündeki iddianın başvurucular tarafından yazılı delille ispatlanması gereğine rağmen, belirtilen husus yazılı delille ispatlanmadığı gibi yemin deliline de başvurulmayacağının başvurucular vekilince beyan edildiği ve bu itibarla başvurucuların iddialarını ispat edemedikleri gerekçesine yer verildiği ve hükmün gerekçesinde dinlenilen başvurucu tanıkları ile yapılan keşif ve bilirkişi raporlarına da dayanılmadığınazara alındığında, tanık dinlenilmesi, keşif ve bi­lirkişi incelemesi gibi usuli işlemler için geçirilen on ayı aşkın süreyi içeren be­kleme periyodunun da üzerinde durulması gereken bir diğer süreç olduğu an­laşılmaktadır. Belirtilen hususların yanı sıra, davalı vekilince sunulan cevap di­lekçesinde belirtilen usule ilişkin itirazlar arasında yer verilen dava harcının eksik olduğu noktasındaki itirazın yaklaşık iki yıl sekiz ay sonra değerlendiri­lerek eksik harcın tamamlanması hususunda başvurucular vekiline süre veril­diği ve ilgili hususun ikmal edilmemesi üzerine dosyanın işlemden kaldırıl­masına karar verildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca yargılama süresince bir kısım dosya ve kayıtların gerekçe gösterilmeksizin müteaddit defa ilgilimercilerden talepedildiği ve belirtilen tümbu hususların yargılamanın uzaması üzerinde baskın bir etkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır.

56.Kanun yolu incelemesinde geçensüreninise temyiz ve karar düzeltmeaşamaları dâhil bir yıl iki aylık bir yargılama dilimini kapsadığı görülmektedir.

57.Başvurucular vekilince üç defa mazeret dilekçesi sunulduğu ve eksik harcıntamamlanmasınedeniyle dosyanınişlemdenkaldırıldığı süreçte başvurucuların tutumunedeniyle yaklaşık iki aylık bir gecikme periyodu yaşandığı anlaşılmakla birlikte, başvurucularıntutumununyargılamanınuzamasına özelliklebiretkisi olduğutespit edilmemiştir.

58.Yapılan bu tespitler çerçevesinde davaya bütün olarak bakıldığında, davanıntaraflarında yer alan kişi sayısı ve davanın konusu itibariyle karmaşık olaraknitelendirilemeyecek olan yargılama faaliyetinde, yetkili ma­kamların yargılamaya ilişkinusul işlemlerinde yeterli özeni göstermemeleri nedeniyle, başvuruya konu beş yıl üç ay süren yargılama faaliyetinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

RG No :28842-RG.T. :05.12.2013

B.No : 2012 /1198-K.T : 07.11.2013

45.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süredeğerlendirmesinde, süreninbaşlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı kararabağlayacakyargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tariholmakla beraber, bazı özel durumlarda girişimin niteliği göz önünde tutularak uyuşmazlığınortaya çıktığı daha önceki bir tarih başlangıç tarihi olarak kabul edilebilmektedir (Benzeryöndeki AİHM kararları için bkz. König/Almatrya, B. No: 51963/99, 23/5/2007, § 24;Poiss/Avusturya, B. No: 8163/07, 2/4/2013, § 21). Somut başvuru açısından benzer birdurum söz konusu olup, makul süre değerlendirmesinde nazara alınacak zaman dilimininbaşlangıç tarihi, başvurucu tarafından park alanına dönüştürülen ancak uzun süredirkamu­laştırılmayan taşınmazların kamulaştırılarakbedelininödenmesi,bunun mümkünolmaması durumunda ise belediyeye ait başka taşınmazlarla takas edil­mesi veya imaraaçılması hususlarını içeren taleplerini ilgili idarelere ilettiği 18/3/2002 tarihidir.

46.Uyuşmazlığın başlangıç tarihiileAnayasa Mahkemesinin birey­selbaşvuruların incelenmesi hususundaki zaman bakımından yetkisinin başladığı tarih farklıolabilmekle beraber, zaman bakımından yetkiyi belir­leyen hükümlerin, olay ve olgularınmeydana geldiği tarihi değil, hak ihlali oluşturan işlem ve eylemlere karşı başvurulabilecekkanunyollarının tüketil­diği,yani işlemveyakararınkesinleştiği tarihi esas aldığıgörülmektedir. Başvuru konusu uyuşmazlığın, Anayasa Mahkemesinin zaman bakımındanyet­kisinin başlangıcını teşkil eden 23/9/2012 tarihinden önce başlamış olduğu, başvuru tarihiitibarıyla yaklaşık on yıl dokuz ayı aşkın bir süredir devam ettiği ve belirtilen tarih itibarıylauyuşmazlığa ilişkin davanın halen derdest olduğu an­laşılmakla, somut başvuruya ilişkinolarak yapılacak makulsüre değerlendirme­sinde dikkate alınacak sürenin başlangıcı,18/3/2002 tarihidir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 51).

47.Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şe­kildeyargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul süredeyargılanma hakkınınihlal edildiği iddiasını içeren başvuruların yargılama faaliyetinindevamı sırasında da yapılabilmesi olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacaksürenin bitiş anı bireysel başvu­runun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §52).

66.Başvurucunun tarafı olduğu uyuşmazlığa ilişkin yaklaşık on bir yıl se­kiz aylıkyargılama süresi nazara alındığında, başvurucunun yargılama faaliyetinin uzunluğusebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olanmanevi zararları karşılığındabaşvurucuya takdiren 10.600,00 TL manevi tazmi­nat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

RG No :28842 -RG.T. :05.12.2013

B.No : 2013 /772-K.T : 07.11.2013

62.Taraflar için 4857 sayılı Kanun’da belirtilen süreler kural olarak kesin ve hakdüşürücü nitelikte olmasına rağmen, Kanun’un 20. maddesinde mahkemeler için öngörülen süreler hak düşürücü nitelikte değildir. İşe iade davalarının sonuçlandırılması için öngörülen ikiaylık süre,mahkemelereyö­nelikbirsüre olduğundandüzenleyicinitelikteolup, mahkemeler bu sürede davayı sonuçlandıramasalar da daha sonra verdikleri kararların geçerli olduğunda şüphe yoktur.

63.Nitekim AİHM de, işe iade davalarının 4857 sayılı Kanun’un 20. Mad­desindeöngörülen yasal süre içerisinde sonuçlandırılamaması nedeniyle Türkiye aleyhine yapılmışbaşvurularda, Türkiye’nin bu tür bir kanunu kabul etmekle, iş hukukuna ilişkinanlaşmazlıklarıçözmek,özellikleişten çıkarma durum­larında iş hukuku konusundakiçekişmelerin süresini kısaltmak amacıyla hız­landırılmış bir usul düzenlemiş olduğunusaptamakta ve kanunun bu amacını vurgulamaktadır. AİHM, ulusal mahkemelerin yasalsüreye riayetlerine ilişkin yerel mevzuatı nasıl yorumladıklarını ve uyguladıklarınıdenetle­menin görevi olmadığını belirterek başvuranların davasının “makul süre” içe­risindetamamlanıp tamamlanmadığını tespit etmek amacıyla yargılama sü­resinin bütününü elealarak, bu sürenin Sözleşme’nin 6. maddesinin 1. fıkrasına uygun olup olmadığıyla sınırlı bir inceleme yapmaktadır.AİHM bir yıl beş ay süren bir işe iade davasıyla ilgilideğerlendirmesinde, sözü edilen davada ulusal mahkemelerin ihtilaf konusu olayla ilgili tutumunun özel bir karmaşıklık göstermediğini, yargılamanın iki dereceli mahkeme önünde bir yıl beş ay sürdüğünü, ulusal mahkemelerin bu süre zarfında, başvuranın iddialarına ilişkin karar vermek için davanın esasını incelediğini ve tanık ifadeleri ile bi­lirkişi raporları aldıklarını ifade ederek yargılama süresinin bütünü dikkate alındığında ulusal mahkemeler nezdinde gecikme olmaması nedeniyle Sözleşme’nin 6. maddesinin 1. fıkrası bağlamında “makul sürenin” aşılmadığı yönünde karar vermiştir (Çalık/Türkiye, B. No: 3675/07, 31/8/2010; benzer bir karar için bkz. Dildirim/Türkiye, B. No: 42927/10, 12/3/2013).

73.Adalet Bakanlığı görüşünde tanık sayısının çokluğundan bahsedil­mişse debaşvurucu ve davalının Mahkemeye yargılamanın uzamasına sebe­biyet verecek derecedeçokolarak değerlendirilemeyeceksayıda(üçer) tanık sundukları, 14/7/2009 tarihliduruşmada başvurucunun tanıklarının, 18/8/2009 tarihli duruşmada ise davalı tanıklarınındinlendiği ve bu tarihte yani yargıla­manın başladığı tarihten üç buçuk ay sonra bilirkişiraporunun alınması dışındadosya tekemmülünün gerçekleştiği, sonuçolaraktanıkdinlemenin davanın uza­masına esaslı bir etkisinin olmadığı anlaşılmıştır,

74.Başvurucu vekili, mazeret dilekçeleriyle 24/9/2009 ve 22/7/2010 ta­rihli ikiduruşmaya katılmamıştır.Başvurucuvekilininkatılmadığı 24/9/2009tarihliduruşmabilirkişi raporunun beklendiği sürece denk geldiğinden herhangi bir gelişme olmamış ve buduruşmaya katılmamanın davanın uzamasına etkisi görülmemiştir. Başvurucu vekilininkatılmadığı 22/7/2010 tarihli duruşmaya ise davalı vekili de katılmadığından bilirkişiraporunun geldiği görülerek okunmuş ve dosyasına konulmuştur.Bu durumda başvurucuvekilinin katılmadığı ilk duruşma nedeniyle davanın uzamasınasebebiyetverdiğisöylenemez. Başvurucu vekilinin 22/7/2010 tarihli duruşmaya katılmamasının davanınuzamasında belli bir rolü olmuş ise de bu duruşmaya davalı vekilinin maze­retsiz olarakkatılmadığının da göz önünde bulundurulması gerekir.

82.Söz konusu başvurunun konusuolanfesheitiraz davasında yargılamasürecindeki gecikme periyotları ayrı ayrı değerlendirildiğinde, ilk derece mah­kemesincetalep edilen bilirkişiye ulaşılamadığı, temyiz aşamasında dava do­syasının iş bölümü gereğidairelerarasında gidipgeldiği veeksikliğintamam­latılması içintekrarilkderecemahkemesine gönderildiği; sonuç olarak İş Ka­nunu’nda öngörülen sürelere oranla haklıgörülemeyecek derecede uzun bir süre olan 3 yıl 5 ayda yargılamanın tamamlandığıgörülmektedir. İş ilişkisinden kay­naklanan uyuşmazlıkların özellikle de işe iade talebiniiçeren feshe itiraz da­valarının niteliği, başvurucu açısından taşıdığı değer ve başvurucunundavadaki menfaati dikkate alındığında, 3 yıl 5 ay gibi bir sürenin makul olmadığı aşikârdır.

87.Başvurucu tarafından davanın 4857 sayılı Kanun gereği bitirilmesi ge­reken üçaylık süreden kararın kesinleştiği tarihe kadar geçen süre için aylık as­gari ücret üzerindenyapılan hesaplama sonucu maddi tazminat talep edilmişse de bu süreçte uzun sürenyargılama ile başvurucunun uğradığını iddia ettiği maddi zarar arasında illiyet bağı kuracakbir delil sunulmamıştır. Başvuruda Anayasa’nın 36. maddesinin ihlal edildiği tespit edilmişolmakla beraber, tespit edilen ihlalle iddia edilen maddi zarar arasında illiyet bağıbulunmadığı an­laşıldığından, başvurucunun maddi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

88.Başvurucu açısından işe iade konulu davanın başvurucunun kişisel yararı gözönünde bulundurulduğunda, yaklaşık üç yıl beş ay süren yargılama sürecinin uzunluğusebebiylebaşvurucuyayalnızcaihlaltespitiyle giderile­meyecek olanmanevi zararıkarşılığında davanın başvurucu için taşıdığı değer de dikkate alınarak takdiren 3.000,00 TLmanevi tazminat ödenmesine karar ve­rilmesi gerekir.

RG No :28808 -RG.T. :01.11.2013

B.No : 2012 /367 -K.T : 17.09.2013

25.Başvuru konusudavanın açılıştarihi 15/3/1965 olmaklabe­raber,başvurucunun vekili vasıtasıyla verdiği 14/6/2012 tarihli asli müdahale dilekçesi sonrasında, asli müdalıil sıfatıylayargılamadayer almaya başla­dığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle, başvurucu açısından yapılacak makulsüre değerlendirmesibakımından dikkate alınacak süreninbaşlangıçanı,davanınaçıldığı tarihdeğil, usuleuygun olarakasli müdahale talebindebulunul­duğutarihtir (Benzer yöndekiAİHMkararlarıiçinbkz. Cacchia­relta/ltalya,64886/01,29/3/2006, § 113; Namlıve Diğerleri/Türkiye,51963/99, 23/5/2007, § 17-19; M. Ö./Türkiye, 21 136/95, 19/5/2005, § 25).

27.Başvuru konusu olayda başvurunun asli müdahil sıfatıyla davada yer almayabaşladığı tarih 14/6/2012 olup, dava halen derdest olmakla, başvurucu açısından yargılamayaklaşık bir yıl üç aylık bir süredir devam etmektedir. Bu kapsamda, başvurucunun tarafıolduğu uyuşmazlığın karara bağlanması için geçen sürenin makul olup olmadığı noktasındanazara alınacak zaman dilimi bir yıl üç aylık bir süreyi kapsamaktadır.

29.Başvurunundeğerlendirilmesi neticesinde, başvuruyakonu yargıla­manınseksen üç adet taşınmaza ilişkin müdahalenin meni ve ecrimisiltalebiyle genel mahkemelerde açılan ve görevsizlik kararıyla kadastro mah­kemesine devredilen bir mülkiyet uyuşmazlığı olduğu, kırk beş davalı aleyhine açılan davanın yargılaması sırasında birçok taraf mirasçısının yargılamaya dâhil edilmesine karar verildiği, ayrıca iki yüze yakın kişi tarafından davaya müda­hale talebinde bulunulduğu,başvurucunun da bu meyanda başvuruya konu İzmir Kadastro Mahkemesinin 2003/14 esas sayılı dosyasında yürütülen yargıla­maya asli müdahil sıfatıyla katıldığı, başvurucunun müdahale talebinde bulun­masını takiben yapılan dört celsede, belirtilen müdahale taleplerine ilişkin eks­ikliklerin ikmali ve bu taleplerin değerlendirilmesine ilişkin ara kararlar ihdas edildiği, başvuru konusu olayda uygulanması gereken usul hükümleri nazara alındığında, başvurucu açısından geçerli olan bir yıl üç aylık yargılama sü­resinin somut davada makul süreyi aşmadığı ve başvuruya konu uyuşmazlığın yargılama makamlarının tutumu nedeniyle geciktirildiğiiddiasınınaçıkça dayanaktan yoksun olduğu anlaşılmaktadır.

RG No :29232-RG T. : 10.01.2015

B.No : 2013 /1401 -K.T: 16.10.2014

30.Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süredeğerlendirmesinde,süreninbaşlangıcıkuralolarak,uyuşmazlığıkararabağlayacakyargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tariholup, bu tarih somut başvuru açısından, başvuruya konu boşanma davasının açılmış olduğu19/11/2008 tarihidir (B. No. 2012/13, 2/7/2013, § 45). Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zamanicra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihi olup, davanın reddihükmüyle sonuçlanan başvuru konusu yargılama açısından bu tarih Yargıtay 2. HukukDairesinin E.2012/23462, K.2012/30316 sayılı karar düzeltme talebinin reddine dair ilamtarihi olan 13/12/2012 tarihidir.

32.İlgili yargılama evrakının tetkikinden, ilk derece mahkemesince yargılamasürecinde ilgili usul hükümlerine genel olarak riayetle ara karar gere­klerinin yerinegetirildiği,birleşennafaka davası ve boşanma davası kapsamında tarafların bilirkişiraporlarına dair itirazlarının da karşılanması amacıyla rapor ve ek raporlar alındığı, yürütülenyargılamanın tüm celselerinde esaslı usuli işlemler yapıldığı ve hiçbir yargılama celsesindedosyanın tetkike alınmadığı, duruşma aralıklarının genel itibarıyla bir ay olarak tanzimedildiği ve celse aralarında ta­raflara tebliği gereken bilirkişi rapor ve ek raporlarına ilişkintebligatişlemler­ininsüresinde yapılarak,ilgilikurumlar nezdinde yapılmasıgerekenaraştır­malara dair evrakın verilen sürelerde tanzim edildiği görülmektedir. Söz konusuyargılamanın özellikle boşanma, tazminat ve nafaka taleplerini konu alan bir ihtilaf olmasıve ilgili kurumlar nezdinde tahkikat, bilirkişi incelemesi ve tanık dinlenilmesi gibi belirliusul işlemlerinin yapılmasını gerektirmesine bağlı ola­rak karmaşık bir nitelikte olduğu, bunedenle, başvuru konusu olayda uygulanması gereken usul hükümleri nazara alındığında,söz konusu iki dere­celi yargılama prosedüründe geçen dört yıl bir aylık yargılama süresininma­kul süreyi aşmadığı ve başvuruya konu uyuşmazlığın karara bağlanmasının yargılamamakamlarının tutumu nedeniyle geciktirildiğine dair bir bulgu sap­tanmadığı anlaşılmaktadır.

RG No :29232-RG T. : 10.01.2015

B.No : 2013 /3771 -K.T: 16.10.2014

61.Başvuru konusu yargılama süreci değerlendirildiğinde, İlk DereceMahkemesinde29/5/2008 tarihinde açılan dava hakkında 31/12/2008 tarihinde kararverildiği ve yargılama süresinin 7 ay 2 gün olduğu, İlk Derece Mahkemesi karar tarihindenDanıştay On ikinci Dairesinin karar düzeltme talebinin reddi kararına kadar geçen sürenin ise4 yıl 1 ay 18 gün ve toplam yargılama süresinin ise 4 yıl 8 ay 20 gün olduğu, İlk DereceMahkemesince makul sürede dava hakkında karar verilmiş ise de Danıştay On ikinciDairesinde geçen kanun yolu incelemesinde gecikmelerin yaşandığı tespit edilmekle beraber, yukarıda yer verilen tespitler ışığında, özellikle yargı sisteminin yapısından kaynaklanan iş yükü ve organizasyon eksikliğinin somut başvuruya ilişkin yargılama sü­resinin uzaması üzerinde baskın bir etkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ancak Anayasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi gereğince, yargılama sisteminin, mahkemelerin davaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebil­ecek biçimde düzenlenmesini zorunlu kıldığından, hukuk sisteminde var olan yapısal veorganizasyonailişkin eksikliklerinyargılamafaaliyetininmakulsürede gerçekleştirilmemesine mazeret sayılamaz.

RG No : 29208-RG T. : 17.12.2014

B.No : 2012 /827 -K.T: 15.10.2014

50.Buna göre muhakeme usulü, iki dereceli yargılama sürecinde, şikaye­tin yapıldığı tarihten 8 yıl 3 ay 1 gün sonra yani 8/10/2012 tarihinde zamanaşımı nedeniyle sonbulmuştur. Yukarıda belirtilen ilkeler çerçevesinde (§ 45, 46, 47) mahkemelerin fizikselbütünlüğe yönelik saldırılardan dolayı suçlanan kişi­lere ilişkin yargılamaları ivediliklesonlandırması ve dolayısıyla davanın zamanaşımına uğramasını önlemesi gerekirken, somut olayda davanın zamanaşımına uğradığı görülmektedir. Böylece ilk derece Mahkemesince aleyhe maddi kanıtların oluştuğu kabul edilerek cezalandırılan sanık ile ilgili davanın sonuçta zamanaşımına uğradığı görülmüştür. Dolayısıyla, derece Mahkemesi önündeki süreçte kayda değer bir gecikmenin olduğu, bu gecik­menin makul bir nedene dayanmadığı, sanığın cezasız kalmasına engel olacak ivedilikte hareket edilmediği ve cezai başvurunun etkisiz olmasına sebebiyet ve­rildiği belirlenmiştir.

RG No : 29208-RG T. : 17.12.2014

B.No : 2012 /1036 -K.T: 15.10.2014

46.Cezai alanda yöneltilen suç isnatları ile ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makulsüre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, kişiye bir suç işlediği iddiasınınyetkili makamlar tarafından bildirildiği veya isnattan ilk ola­rak etkilendiği arama veyagözaltı gibi tedbirlerin uygulandığı an olup, somut başvuru açısından bu tarih, yakalandığı25/9/2006 tarihidir. Sürenin bitiş tarihi ise, suç isnadına ilişkin nihai kararın verildiği tarihtir.

Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hak­kının ihlal edildiğiiddiasını içeren başvuruların yargılama faaliyetinin devamı sırasında da yapılabilmesiolanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı bireysel başvurununkarara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13,2/7/2013, § 34; B. No: 2012/625,9/1/2014, § 32).

Bu kapsamda, somut yargılama faaliyeti açısından sürenin bitiş tarihi, başvurucu hakkındakimahkumiyet kararlarının kesinleşme tarihi olan11/11/2013 tarihi olup, yağma suçuyönünden yargılamanın bu tarihten sonra da devam ettiği anlaşılmaktadır.

49.Başvuruya konu davada yer alan sanık ve mağdur sayısı, suçlamaların niteliğiile yargılama kapsamında icrası gereken usul işlemleri dikkate alındığında yargılamanınkarmaşık olduğunun kabul edilemeyeceği, yargılama sürecinde başvurucunun tutukluolduğu, davaya bir bütün olarak bakıldığında, somut başvuru açısından farklı bir kararverilmesini gerektirecek bir yön bulun­madığı ve temyiz incelemelerinde yaklaşık 4 yılıngeçtiği toplam 7 yılı aşan yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğusonucuna varılmıştır.

RG No : 29208-RG T. : 17.12.2014

B.No : 2013 /4454 -K.T: 15.10.2014

46.Makul süre incelemesinde; icra dairesine intikal eden maddi vakıalar, tarafların genel olarak icra safhasındaki tutumu, icra sürecinin uzamasındaki et­kisi ve usuli haklarını kullanırken gereken dikkat ve özeni gösterip gösterme­dikleri; icra makamları yanında icra süreciyle ilgili kamu gücü kullanan tüm de­vlet organlarına atfedilebilir yapısal sorunlar ve organizasyon eksikliğinden kay­naklanan bir gecikme olup olmadığı ve Mahkeme kararının süratle icra edilmesi hususunda gerekli özenin gösterilip gösterilmediği; başvurucu için hukuki kor­umanın bir an önce gerçekleştirilmesindeki yararının ne olduğu gibi icranın nit­eliği ve niceliğine ilişkin birçok hususun birlikte değerlendirilerek karar veril­mesi gerekmektedir.

47.İcraişlemleriyle ilgili olarakmakul süredeğerlendirmesindesü­reninbaşlangıcı, icra takibinin başlatıldığı tarihtir. Sürenin bitiş tarihi ise, kural olarak icra takibi sonucu alacağın tahsil edildiği tarihtir.

48.Başvuru konusu olayda, iş akdini haklı nedenlefesheden başvurucutarafından İzmir 7. İş Mahkemesinde açılan dava sonunda tazminat ve alacakların davalıBMC San. ve Tic. A.Ş.’den tahsiline karar verilmiştir. Başvurucu, anılan karara dayalıolarak 5/6/2013 tarihinde davalı aleyhine ilamlı icra takibi başlatmıştır. Ödeme emri7/6/2013 tarihinde davalıya tebliğ edilmiş ve itiraz edilmeksizin icra takibi kesinleşmiştir. Başvurucu vekilinin 21/6/2013 tarihli talebi üzerine davalının 39 aracına haciz konulmuş,ancak satış gerçekleştirilmemiştir. Davalı tarafından başvurucuya halen herhangi bir ödemeyapılmamış olup, icra takip dosyası der­desttir.

49.İcra takibinin başlatıldığı 5/6/2013 tarihinden itibaren, bireysel başvu­rununyapıldığı 17/6/2013 tarihine kadar geçen sürenin başvurucu açısında bir ihlal oluşturmadığıaçıktır. Öte yandan,alacağın tahsili amacıyla haciz işlemlerinin yapıldığı ancakbaşvurucununtalebi olmadığı için satış işlem­lerininhenüzgerçekleştirilmediği deanlaşılmaktadır. Yapılan icra takibi, özel hukuk kişileri arasındaki bir takip olup, Devletintaraf sıfatı buyürütülmesi esas olup, İcra Müdürlüğünün kendiliğinden hareket etmesi de mümkündeğildir. Başvuru konusu olayda,icra takibinin devam etmesinde İcra Müdür­lüğüneyüklenebilecek herhangi bir kusur da isnat edilmemiştir. Sonuç olarak, başvuru tarihiitibarıyla 12 gündür devam eden icra süreci nedeniyle adil yargılanma hakkına yönelik birihlal bulunmadığı anlaşılmıştır.

53.Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ortak korumaalanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edi­lebilir olduğuna kararverilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ileAvrupa İnsan Haklan Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanmahakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilenadil yargılanma hak­kının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. Maddesiuyarınca inceleme yaptığı bir çok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHMiçtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, gerek Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan gerekAİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara,Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağınıoluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adilyargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olansüratle sonuçlandırıl­masının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. Maddesininde Anayasa’nın bütünselliğiilkesi gereği, makulsürede yargılanma hakkınındeğerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No:2012/13,2/7/2013, §§38-39).

59.Bu şekilde kanun koyucu, iş hukukunun çalışanı koruyucu niteliğini ve işdavalarının özelliklerini dikkate alarak genel mahkemelerin dışında özel bir iş yargılamasısistemi oluşturmuş ve iş davalarının, konunun uzmanı mahke­melerce mümkün olduğuncahızlı, basit ve ucuz bir biçimde sonuçlandırılmasını amaçlamıştır (B. No: 2013/4701,23/1/2013, §47).

RG No : 29208-RG T. : 17.12.2014

B.No : 2014 /7204 -K.T: 15.10.2014

37.Başvurucunun gözaltına alındığı 19/12/2006 tarihinden İstanbul10. AğırCeza Mahkemesinin 15/4/2013 tarihli kararı arasında 6 yıl 3 ay 128 günlük bir süreningeçtiği görülmektedir. 24 şüphelinin yargılandığı davada toplam 24 celse yapılmış vebaşvurucu tutuklu olarak yargılanmıştır, İlk derece mahkeme­since karar verildiği 15/4/2013tarihinden bireysel başvurunun karara bağlandığı 15/10/2014 tarihi arasında ise 1 yıl 6 aylıkbir sürenin geçtiği ve davanın henüz sonuçlanmamış olduğu ve temyiz aşamasındabulunduğu da dikkate alınmalıdır.

38.Yukarıda yer verilen tespitler çerçevesinde davaya bütün olarak bakıldığında, 8yıla yakınyargılamasürecindemakulolmayanbir gecikmeninolduğusonucuna varılmıştır.

RG No :29125-RG T. : 04.12.2014

B.No : 2013 /6585 -K.T: 18.09.2014

67.Kanun yolu incelemesi sürecinin değerlendirilmesinde, ilk derece mahkemesikararının temyiz edilmesi üzerine, temyiz merciinde kayda alınma tarihi nazara alındığındayaklaşık dört yıl bir ay sonra onama kararının verildiği anlaşılmaktadır. Bu haliyle kanunyolu merciinde geçen yargılama süresinin, 2577 sayılı Kanun’un 20. maddesinde öngörülen,Danıştay, bölge idare, idare ve vergi mahkemelerindeki dosyaların, 2577 sayılı Kanun vediğer kanunlarda be­lirtilen öncelik veya ivedilik durumları ile Danıştay için BaşkanlarKurulunca; diğer mahkemeler için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca konu itibarıylatespit edilip Resmî Gazete’de ilan edilecek öncelikli işler göz önünde bulundu­rulmaksuretiyle geliş tarihlerine göre inceleneceği ve tekemmül ettikleri sıra dâhilinde bir kararabağlanacağı, bunların dışında kalan dosyaların ise tekemmül ettikleri sıraya göre vetekemmül tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuç­landırılacağı hükmüne rağmen, uzunbir yargılama süresini kapsadığı anlaşıl­maktadır.

68.Yargılama sürecinin uzamasında yetkili makamlara atfedilecek gecik­meler,yargılamanın süratlesonuçlandırılması hususundagerekli özeningöste­rilmemesindenkaynaklanabileceği gibi, yapısal sorunlar ve organizasyon eksik­liğinden de ileri gelebilir. Zira Anayasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi, hukuk sistemi­nin, mahkemelerindavaları makul bir süre içinde karara bağlama yükümlülüğü de dâhil olmak üzere adilyargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimde düzenlenmesisorumluluğunuyüklemektedir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 44).

69.Bu kapsamda, yargı sisteminin yapısı, mahkeme kalemindeki rutin görevlersırasındaki aksamalar, hükmün yazılmasındaki, bir dosyanın veya belgenin bir mahkemeden diğerine gönderilmesindeki ve raportör atanmasın­daki gecikmeler, yargıç ve personel sayısındaki yetersizlik ve iş yükü ağırlığı nedeniyle yargılamada makul sürenin aşılması durumunda da yetkili makam­ların sorumluluğu gündeme gelmektedir (B. No: 2012/1198, 7/11/2013, §55).

70.Başvuru konusu yargılama sürecideğerlendirildiğinde,İlkDe­receMahkemesince dosyanın karara bağlanma sürecinde ve Danıştay’a şevki sürecinde gecikmeyaşandığı,kanun yolu incelemesinde de benzerşekilde ka­rarınalınmasınoktasındaaksamalar olduğu tespit edilmekle beraber, yukarıda yer verilen tespitler ışığında, özellikleyargı sisteminin yapısından kaynaklanan iş yükü ve organizasyon eksikliğinin somutbaşvuruya ilişkin yargılama süresi­nin uzaması üzerinde baskın bir etkiye sahip olduğuanlaşılmaktadır. Ancak Ana­yasa’nın 36. maddesi ile Sözleşme’nin 6. maddesi gereğince,yargılama sistemi­nin,mahkemelerindavalarımakulbir süreiçinde karara bağlamayükümlülüğü de dâhil olmak üzere adil yargılama koşullarını yerine getirebilecek biçimdedü­zenlenmesini zorunlu kıldığından, hukuk sisteminde var olan yapısal ve organi­zasyonailişkin eksiklikler yargılama faaliyetinin makul sürede gerçekleştirilme­mesine mazeretsayılamaz.

RG No :29235 -RG.T. : 13.01.2015

B.No : 2014 /7226 -K.T: 04.11.2014

47.Başvurucunun gözaltına alındığı 21/2/2006 tarihinden İstanbul 11. Ağır CezaMahkemesinin 18/6/2010 tarihli kararı arasında 4 yıl 3 ay 28 günlük bir sürenin geçtiğigörülmektedir. Altı sanığın yargılandığı davada, mahkemece başvurucunun savunması21/7/2006 tarihinde alınmıştır. 24/2/2006 tarihinden i­tibaren tutuklu olarak yargılanansanığın (başvurucunun) 21/2/2007 tarihinde salıverilmesine karar verilmiştir. İlkyargılamada başvurucu hakkında hüküm kurulmasının unutulması üzerine dosya,başvurucununkusuruolmaksızın bir kez daha elealınmıştır. Yargılamailk derecemahkemesince toplam olarak 15 celsede tamamlanmıştır. Davanın kanun yolu (temyiz)aşaması ise 3 yıl 6 ay 29 gün sürmüştür.

48.Dosyanın sürüncemede bırakılmasında ve yargılamanın 7 yıl 10 ayı aşkınşekilde sürmesinde yaklaşık bir yıl tutuklu olarak yargılanan başvurucuya veya müdafineyüklenebilecek bir kusur bulunmadığı anlaşılm­aktadır. Yargılamanın yürütülmesinde izlenen yöntem dikkate alındığında, 21/2/2006 tarihinde gözaltına alınmakla başlayıp 16/1/2014 tarihli Yargıtay ilamı ile sonuçlanan davadaki yaklaşık sekiz yıllık yargılama süresi makul ola­rak değerlendirilemez.

RG No :29235 -RG.T. : 13.01.2015

B.No : 2012 /542 -K.T: 04.11.2014

82.Cezai alanda yöneltilen suç isnatları ile ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makulsüre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, kişiye bir suç işlediği iddiasınınyetkili makamlar tarafından bildirildiği veya isnattan ilk ola­rak etkilendiği arama veyagözaltı gibi tedbirlerin uygulandığı an olup, somut başvuru açısından bu tarih, kollukgörevlileri tarafından başvurucunun konu­tunda arama işleminin yapıldığı ve müteakibengözaltına alındığı 9/4/2003 tari­hidir. Sürenin bitiş tarihi ise, suç isnadına ilişkin nihai kararınverildiği tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 34; B. No: 2012/625, 9/1/2014, § 32). Bukap­samda, somut yargılama faaliyeti açısından sürenin bitiş tarihinin, başvurucu hakkındakimahkumiyet kararının Yargıtay’ca onandığı ve bu şekilde kesinleş­tiği 25/9/2012 tarihi olduğuanlaşılmaktadır.

86.Başvuruya konu davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nede­niyleicrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın kar­maşık olduğunuortaya koymakla birlikte, davaya bütün olarak bakıldığında, so­mut başvuru açısından farklıbir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunma­dığı ve söz konusu yaklaşık dokuz yıl beşaylık yargılama sürecinde makul ol­mayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

87.Açıklanan nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde gü­vencealtına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar ve­rilmesi gerekir.